Sankt-Peterburg meri Anatoliy Sobchak va uning o‘rinbosari Vladimir Putin Rossiya siyosiy elitasining hududiy ambitsiyalarining ildizlari chuqur tarixga borib taqalishini ko‘rsatadi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi.
Yaqinda Germaniya tashqi ishlar vazirligi arxividan e’lon qilingan materiallar bu mavzuda yangi qarashlarni ochib berdi. 2025 yil 21 iyulda chop etilgan hujjatlar to‘plamida 1994 yilning birinchi yarmida sodir bo‘lgan muhim voqealar yoritilgan.
Ayniqsa, Rossiyaning o‘sha paytdagi siyosiy vaziyati va yetakchilarining fikrlari haqida qimmatli ma’lumotlar mavjud. Der Spiegel nashri Germaniya Federativ Respublikasining Sankt-Peterburgdagi bosh konsuli tomonidan tayyorlangan qaydlarni alohida e’tirof etdi.
1994 yil 14 yanvarda yozilgan xabarnomada Vladimir Putinning hududiy masalalarga oid fikrlari qayd etilgan. U o‘sha paytda Rossiyaning Ukraina va Qozog‘istonga bo‘lgan munosabati haqida ochiq gapirgan.
Putin fikricha, Qrim, Sharqiy Ukraina va Shimoliy Qozog‘iston kabi hududlar har doim Rossiya tarkibida bo‘lgan va ular hech qachon begona yer sifatida qabul qilinmagan. Bu hududlarning boshqa davlatlar tasarrufiga o‘tganini rus xalqining ongiga singdirish qiyin.
Putin shuningdek, rus xalqiga xos bo‘lgan milliy tuyg‘ular haqida ham gapirgan, ularni yevropaliklar uchun tushunish murakkab ekanligini ta’kidlagan. Ukraina va Qozog‘istonda yashovchi ruslarning ijtimoiy va iqtisodiy holati yaxshi emasligi ham uning e’tiborida bo‘lgan.
1994 yilda Putin Sankt-Peterburg shahar meriyasida birinchi o‘rinbosar lavozimida ishlagan. Shu davrda Germaniya bosh konsuli Eberhard fon Puttkamer bo‘lgan.
Putin Rossiya prezidenti bo‘lgach, hududiy da’volar so‘zdan amaliy harakatlarga o‘tdi. 2014 yilda Qrim Rossiya tomonidan anneksiya qilindi, 2022 yilda esa Rossiya Ukrainaga qarshi keng ko‘lamli urush boshladi va bir nechta hududlarni nazoratiga oldi.
Bu mojaro hali ham davom etmoqda. Putin SSSR parchalanishini XX asrning eng katta geosiyosiy fojiasi deb hisoblaydi.
Uning fikricha, Sovet Ittifoqi tarqalishi natijasida Rossiya katta hududlarini yo‘qotgan. Bu jarayonda SSSR tarkibidan chiqqan respublikalar Rossiya yerlarini ham o‘zlariga olib ketgan.
Tahlilchilar bu fikrlar bilan asosan Ukraina va Qozog‘iston nazarda tutilganini ta’kidlaydi. Yaqin yillarda Rossiyaning rasmiy shaxslari Qozog‘istonga ham hududiy da’volar bilan chiqa boshladi.
Masalan, 2020 yil dekabrida Rossiya davlat dumasining ilm-fan va ta’lim qo‘mitasi raisi Vyacheslav Nikonov Qozog‘iston hududini “Rossiya va Sovet Ittifoqi tomonidan berilgan sovg‘a” deb atagan. 2022 yil yanvarda Qozog‘istonda norozilik namoyishlari davomida ayrim rossiyalik deputatlar qo‘shni davlat hududiy yaxlitligiga tahdid soluvchi bayonotlar berdi.
Tarixiy arxivlar va hozirgi voqealar Rossiyaning hududiy siyosatdagi uzviyligini ko‘rsatadi. Bu esa, postsovet hududida xavotirli tendensiyalarni yuzaga keltirib, mintaqaviy barqarorlik uchun jiddiy xavf tug‘dirishi mumkin.
