Antarktida muzlari ostida joylashgan 332 ta ulkan suvosti kanonlari kashf etildi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi.
Barselona universiteti va Kork universiteti kollejining xalqaro tadqiqotchilar guruhi Antarktidadagi suvosti kanonlarining eng to‘liq va keng qamrovli katalogini tuzishga muvaffaq bo‘ldi. Marine Geology jurnalida e’lon qilingan ma’lumotlarga ko‘ra, olimlar dengiz tubida jami 332 ta ulkan suvosti kanonini aniqlashdi.
Ulardan ba’zilari 4000 metrdan chuqurroq joylashgan. Oldingi tadqiqotlarda bunday miqdordagi kanonlar haqida ma’lumotlar mavjud emas edi.
Yangi xaritalash texnologiyalari yordamida oldingi natijalardan kamida besh baravar ko‘proq kanonlar aniqlanishi mumkin bo‘ldi. Olimlar fikricha, suvosti kanonlari nafaqat geologik tuzilish, balki oziq moddalar aylanishi va global iqlim tizimida muhim rol o‘ynaydi.
Antarktida kanonlari boshqa suvosti kanonlariga o‘xshash bo‘lsa-da, ularning o‘lchami va chuqurligi qutb muzliklarining ming yillik ta’siri tufayli ancha katta. Tadqiqot natijalari Sharqiy va G‘arbiy Antarktida suvosti tuzilmalari o‘rtasida sezilarli farq mavjudligini ko‘rsatdi.
Sharqiy Antarktidadagi kanonlar murakkab, ko‘p qirrali va U shaklida bo‘lib, doimiy muz harakatlari natijasida shakllangan. Eng yirik va ta’sirchan kanonlar aynan shu hududda joylashgan bo‘lib, ular qit’a shelfining turli nuqtalaridan boshlanib, yagona katta kanalga birlashadi.
G‘arbiy Antarktidadagi kanonlar esa qisqaroq, tikroq va V shaklida bo‘lib, muz qatlamining tarixiy shakllanish jarayonlari bilan izohlanadi. Bu esa Sharqiy Antarktidadagi muzliklarning qadimdan shakllanganligini tasdiqlaydi.
Topilgan kanonlar chuqur okean suvi bilan kontinental shelf o‘rtasidagi aylanish jarayonini osonlashtiradi. Bu jarayon Antarktida tub suvining hosil bo‘lishiga xizmat qiladi va butun jahon okean aylanishining asosiy poydevorini tashkil etadi.
Biroq olimlar kanonlar orqali issiqroq suvlarning qirg‘oq chizig‘iga yetib borishi muz tokchalarining tezroq erishiga sabab bo‘lishi mumkinligi haqida ogohlantirmoqda. Agar muz tokchalari zaiflashsa yoki qulasa, kontinental muz qatlamlari dengizga tezroq oqib chiqadi.
Bu esa global dengiz sathining ko‘tarilishiga olib kelishi mumkin. Kashfiyot Janubiy okeanning xalqaro batimetrik xaritasi asosida amalga oshirildi.
Xarita piksel boshiga 500 metr o‘lchamda tayyorlangan bo‘lib, oldingi xaritalardan to‘rt barobar aniqroq hisoblanadi. Shuningdek, olimlar yarim avtomatlashtirilgan identifikatsiya usuli va maxsus GIS-skript ishlab chiqdi, bu orqali kanonlarning morfometrik parametrlari hisoblandi.
Tadqiqotchilar hozirgi iqlim modellari murakkab jarayonlarni to‘liq hisobga olmayotganini ta’kidlaydi. Shu sababli iqlim o‘zgarishi prognozlari yetarlicha aniq emas.
Global isishning haqiqiy oqibatlarini to‘g‘ri baholash uchun dengiz tubini yanada batafsil xaritalash va modellarni rivojlantirish zarur.
