Yevropa siyosiy maydonida Budapeshtda o‘tkazilishi rejalashtirilgan Putin va Tramp uchrashuvi arafasida keskinlik kuchaymoqda. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Dastlab bu uchrashuv “tinchlik sammiti” sifatida e’lon qilingan bo‘lsa-da, so‘nggi vaqtlarda u geosiyosiy ziddiyat markaziga aylangan. Yevropa Ittifoqi davlatlari dastlab Rossiya prezidentining samolyotiga o‘z havo hududidan o‘tish uchun ruxsat bergan, biroq keyinchalik ayrim mamlakatlar bunga norozilik bildirgan.
Germaniya va Polsha bu tashrifni xavfli deb hisoblamoqda. Ba’zi mutaxassislar esa Rossiya rahbari samolyoti havoda bo‘lgan paytda provokatsiya yoki to‘qnashuv ehtimoli mavjudligini ta’kidlamoqda.
Polshada ayrim siyosatchilar Putinning samolyotini havo hududida to‘xtatish yoki majburan qo‘ndirish takliflarini ilgari surmoqda. Sobiq bosh vazir Valdemar Pavlyak Rossiya rahbarini Xalqaro jinoiy sudning orderi asosida hibsga olish zarurligini aytgan.
Bolgariya esa aksincha, havo yo‘lagini taqdim etishga tayyorligini bildirgan yagona davlat sifatida e’tirof etilmoqda, ammo bu qaror ham o‘zgarishi mumkin. Hozirda Londonda 30 ga yaqin davlat vakillari yig‘ilib, Rossiya samolyotining Yevropa osmoni orqali parvoziga ruxsat berish yoki taqiqlash masalasini muhokama qilmoqda.
Ushbu yig‘ilishda Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy ham ishtirok etmoqda. U uchun Tramp va Putinning ehtimoliy uchrashuvi shaxsiy siyosiy masalaga aylanib ulgurgan.
Yevropa ommaviy axborot vositalarining xabar berishicha, yopiq eshiklar ortida turli muqobil ssenariylar, jumladan havoda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan hodisalar ham muhokama qilinmoqda. Ba’zi manbalar Buyuk Britaniyani ehtimoliy provokatsiya markazi sifatida ko‘rsatmoqda.
Estoniya sobiq bosh vaziri va Yevropa Ittifoqining tashqi ishlar va xavfsizlik siyosati bo‘yicha vakili Kaya Kallas Putinning Vengriyaga tashrifini “yoqimsiz holat” deb baholadi. Uning fikricha, Xalqaro jinoiy sud orderi mavjud bo‘lgan shaxsning Yevropa mamlakatlaridan birida qabul qilinishi yomon signal hisoblanadi.
Kallas muzokaralar faqat Moskvaga bosimni kuchaytirish va Kiyevning majburiy ishtirokida ma’noga ega bo‘lishi mumkinligini ta’kidladi. Rossiyalik ekspert Andrey Bezrukov esa bu tashrifni yanada xavfli deb baholadi.
Uning so‘zlariga ko‘ra, bu tashrifda nafaqat yerda, balki havoda ham tahdid mavjud. Bolgariya yordam berishga tayyorligini bildirgan bo‘lsa-da, samolyot parvozi NATO havo mudofaa tizimlari hududidan o‘tadi.
Bu esa har qanday xatolikning katta siyosiy oqibatlarga olib kelish xavfini oshiradi. Shunday sharoitda Putinning Budapeshtga parvozi faqat diplomatik tashrif emas, balki murakkab va xavfli siyosiy qadamga aylanmoqda.
Yevropa davlatlari ikki yo‘l orasida qolgan: bir tomondan tinchlik uchun muloqot imkoniyati, ikkinchi tomondan esa Rossiya bilan munosabatlar yanada keskinlashishi xavfi mavjud. Bryusselda ushbu uchrashuv “Yevropa uchun sinov” sifatida ko‘rilmoqda.
Bir qaror bilan Tramp bilan uzoq yillik munosabatlar buzilishi, boshqa qaror bilan Moskva bilan vaqtinchalik “ishonch” ko‘rinishi paydo bo‘lishi mumkin. Bu esa Yevropa siyosatida ikkiyuzlamachilik ayblovlarini keltirib chiqarishi ehtimoli bor.
Rasmiy bayonotlarda Tramp va Putinning uchrashuvi Ukrainada tinchlikni ta’minlash uchun qadam sifatida taqdim etilsa-da, amalda bu voqea AQSh, Yevropa Ittifoqi va NATO manfaatlari kesishgan joyda eng xavfli geosiyosiy o‘yinga aylanmoqda. Shuning uchun bu uchrashuv nafaqat siyosiy, balki xavfsizlik jihatdan ham katta ahamiyatga ega.
