AQSh prezidenti Donald Tramp Grenlandiya orolini Qo‘shma Shtatlar tarkibiga qo‘shish bo‘yicha o‘z rejasini amaliyotga o‘tkaza boshladi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
21-dekabr kuni Tramp Luiziana shtati gubernatori Jeff Lendrini Grenlandiya bo‘yicha maxsus elchi etib tayinlaganini e’lon qildi. Ushbu qaror Daniya va Grenlandiya rasmiylarining keskin noroziligiga, shuningdek, xalqaro miqyosdagi siyosiy mojaroga sabab bo‘ldi.
Trampning fikricha, dunyodagi eng katta orol nafaqat mineral resurslari, balki milliy xavfsizlik uchun ham muhim. U jurnalistlarga bergan izohida, Grenlandiya qirg‘oqlarida Rossiya va Xitoy kemalarining harakatlanishini misol qilib keltirib, orol Qo‘shma Shtatlar xavfsizligi uchun strategik ahamiyatga ega ekanligini ta’kidladi.
Yangi tayinlangan elchi Jeff Lendri bu vazifani ko‘ngilli ravishda bajarishini va Grenlandiyani AQSh yurisdiksiyasiga o‘tkazish uchun barcha imkoniyatlarni ishga solishini aytdi. Daniya va Grenlandiya rasmiylari bu rejalarga keskin qarshilik bildirishdi.
Daniya bosh vaziri Mette Frederiksen va Grenlandiya rahbari Yens-Frederik Nilsen birgalikda bayonot berib, Grenlandiya grenlandiyaliklarga tegishli ekanligini va bu hududni sotish mumkin emasligini qat’iy ta’kidlashdi. Daniya Tashqi ishlar vaziri Lars Lyokke Rasmussen esa AQSh elchisini chaqirtirib, bu harakatlarni qabul qilib bo‘lmas holat deb atadi.
Yevrokomissiya rahbari Ursula fon der Lyayen ham Daniyani qo‘llab-quvvatlab, hududiy yaxlitlik xalqaro huquqning asosiy tamoyillaridan biri ekanligini eslatdi. Shu bilan birga, AQSh ma’muriyati Daniyaga iqtisodiy bosim o‘tkazishni ham boshladi.
Jumladan, AQSh sharqiy qirg‘oqlarida amalga oshirilayotgan beshta yirik shamol energetikasi loyihasining qurilishi to‘xtatildi. Ushbu loyihalardan ikkitasi Daniyaning davlatga qarashli Orsted kompaniyasiga tegishli edi.
Bu qadam Daniyani muzokaralarga majburlashga qaratilgan chora sifatida baholanmoqda. Grenlandiya AQSh uchun bir necha sababga ko‘ra muhim.
Orolning joylashuvi ballistik raketalarni erta aniqlash tizimlari uchun strategik ahamiyatga ega. Shuningdek, Grenlandiya kamyob metallar konlariga boy bo‘lib, bu AQShni Xitoyning iqtisodiy qaramligidan qutqarishi mumkin.
Bundan tashqari, Arktikadagi muzliklarning erishi yangi savdo yo‘llari va resurs konlarini ochib bermoqda, bu hududda AQSh, Rossiya va Xitoy o‘rtasida raqobat kuchaymoqda. Hozircha Daniya Grenlandiyani sotish yoki berish niyatida emasligini qat’iy bildirmoqda.
Ammo tahlilchilar Tramp ma’muriyati ushbu masalada bosimni davom ettirishi mumkinligini taxmin qilmoqdalar. Xalqaro huquq normalariga ko‘ra, mustaqil mamlakatning hududini anneksiya qilish qabul qilib bo‘lmas holat hisoblanadi.
Shu bois, bu masala xalqaro hamjamiyat tomonidan e’tibor bilan kuzatilmoqda.
