2025 yilga kelib, dunyo iqtisodiyotida davlat qarzi masalasi dolzarb muammolardan biri sifatida ko‘zga tashlanmoqda. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Ko‘plab davlatlar o‘z iqtisodiy imkoniyatlaridan ancha yuqori darajada qarz bilan yashashda davom etmoqda. Davlat qarzining yalpi ichki mahsulotga (YAIM) nisbati mamlakat iqtisodiyotining barqarorligi yoki xatar darajasi haqida aniq tasavvur beradi.
Ushbu ko‘rsatkich orqali davlatning budjet siyosati, tashqi moliyaviy bog‘liqligi va iqtisodiy modelining samaradorligini baholash mumkin. Mutaxassislarning ta’kidlashicha, 2025 yilda ayrim davlatlarda qarz miqdori YAIMdan ikki barobar yoki undan ham yuqori ekanligi qayd etilgan.
Bunga misol sifatida quyidagi mamlakatlarni keltirish mumkin: Yaponiya (230%), Sudan (222%), Singapur (176%), Venesuela (164%), Livan (164%), Italiya (137%), AQSH (125%), Fransiya (117%). Ushbu ro‘yxatda rivojlangan davlatlar ham, iqtisodiy inqirozga yuz tutgan mamlakatlar ham mavjud.
Masalan, Yaponiya uzoq yillardan beri yuqori qarz siyosati bilan yashab kelayotgan bo‘lsa, Venesuela va Livanda bu holat iqtisodiy beqarorlik bilan bog‘liq. O‘zbekistonga kelsak, mamlakatda davlat qarzining YAIMga nisbati 33% ni tashkil etmoqda.
Bu ko‘rsatkich xalqaro me’yorlar bo‘yicha xavfsiz hisoblanadi va O‘zbekistonning moliyaviy siyosati ehtiyotkorlik bilan olib borilayotganini ko‘rsatadi. Mintaqalar bo‘yicha tahlil qilinganda, Shimoliy Amerikada davlat qarzining YAIMga nisbati o‘rtacha 120% ni tashkil etsa, Yaqin Sharq mamlakatlarida bu ko‘rsatkich 43% atrofida.
Bu farqlar davlatlarning iqtisodiy modellari, budjet intizomi, tabiiy resurslarga bog‘liqlik va ijtimoiy xarajatlar siyosati bilan izohlanadi. Xulosa sifatida aytish mumkinki, 2025 yilda davlat qarzi masalasi global miqyosda jiddiy ahamiyat kasb etmoqda.
Ayrim mamlakatlar qarz orqali iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlayotgan bo‘lsa, boshqalar uchun bu katta xatar manbai bo‘lib qolmoqda. O‘zbekiston esa hozircha nisbatan barqaror pozitsiyada turibdi.
Shu bilan birga, kelajakda bu boradagi sinovlar davom etishi kutilmoqda.
