16-sentyabr kuni butun dunyoda Ozon qatlamini himoya qilish kuni sifatida nishonlanadi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Bu sana Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan 1994-yilda joriy etilgan bo‘lib, insoniyatning tabiat oldidagi yuksak mas’uliyatini eslatadi. Ozon qatlami Yer atmosferasining yuqori qatlamida joylashgan ko‘zga ko‘rinmas, ammo hayot uchun muhim himoya qalqonidir.
U ultrabinafsha nurlarining zararli ta’siridan insonlar va barcha jonivorlarni himoya qiladi. Agar bu tabiiy qalqon bo‘lmaganida, teri saratoni, ko‘z kasalliklari va ekotizimlarning buzilishi kabi muammolar kuchayishi aniq edi.
1980-yillarda olimlar ozon qatlamining ba’zi kimyoviy moddalar ta’sirida zaiflashib, yo‘qolib borayotganini aniqladi. Bu kashfiyot global ekologik hamkorlik uchun asos bo‘ldi.
1985-yilda 28 mamlakat Vena konvensiyasini imzolab, ozon qatlamini himoya qilishga oid kelishuvga erishdi. Ikki yil o‘tib esa Monreal protokoli qabul qilindi.
Ushbu hujjat sovutgichlar, konditsionerlar va aerozollarda ishlatiladigan xlorftoruglerodlar kabi zararli moddalarni bosqichma-bosqich yo‘qotishni nazarda tutadi. Monreal protokoli insoniyat tarixidagi eng samarali xalqaro kelishuv sifatida e’tirof etiladi.
Bugungi kunda yuzdan ortiq zararli kimyoviy moddalar nazorat ostida bo‘lib, ko‘plab mahsulotlar belgilangan muddatdan oldin yo‘q qilindi. Bu jarayon rivojlangan va rivojlanayotgan davlatlarda muvaffaqiyat bilan amalga oshirilmoqda.
2016-yilda Ruandaning Kigalida protokolga yangi o‘zgartirishlar kiritilib, iqlim o‘zgarishiga ta’sir qiluvchi gidroftoruglerodlarni ham bosqichma-bosqich kamaytirish bo‘yicha kelishuvga erishildi. Olimlarning fikricha, belgilangan qoidalarga qat’iy rioya qilinsa, 2050-yillarga kelib ozon qatlami to‘liq tiklanishi mumkin.
Bu esa insoniyatning birgalikda harakat qilganda tabiatni asrashda katta natijalarga erishishini ko‘rsatadi. Har bir inson eski sovutgich va konditsionerlarni to‘g‘ri yo‘qotishi, tabiatga zarar yetkazmaydigan mahsulotlardan foydalanishi va ekologik odatlarni hayot tarziga aylantirishi zarur.
Ozon qatlamini himoya qilish faqat mutaxassislar yoki davlatlarning emas, balki har bir insonning shaxsiy mas’uliyatidir. Insoniyatning bu boradagi tajribasi shuni anglatadiki, tabiatni asrashni kechiktirishga hech kimning haqqi yo‘q.
Har birimiz o‘zimiz uchun, kelajak avlod uchun ozon qatlamini saqlashga hissa qo‘shishimiz lozim.
