G‘azo sektoridagi urushni rasmiy ravishda qoralayotgan arab davlatlari so‘nggi yillarda Isroil bilan xavfsizlik sohasida faol hamkorlik qilgani ma’lum bo‘ldi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Bu haqda Amerika nashri The Washington Post o‘z manbalari va qo‘lga kiritilgan maxfiy hujjatlarga tayanib xabar berdi. Ma’lumotlarga ko‘ra, Isroil hamda Bahrayn, Misr, Iordaniya, Qatar, Saudiya Arabistoni va Birlashgan Arab Amirliklari AQSh ko‘magida “Mintaqaviy xavfsizlik tuzilmasi” nomli yangi tizimni tashkil etgan.
Kuvayt va Ummon esa kelajakda qo‘shilishi mumkin bo‘lgan hamkorlar sifatida ko‘rilgan. Ushbu tuzilmaning asosiy vazifasi Yaqin Sharqdagi razvedka ma’lumotlarini almashish, raketa va dron hujumlariga qarshi kurashni muvofiqlashtirish hamda Eron va unga yaqin guruhlarga qarshi umumiy xavfsizlik strategiyasini shakllantirishdan iborat.
Hujjatlarda Eron va uning ta’siridagi tashkilotlar “yovuzlik o‘qi” sifatida ta’riflangan. The Washington Post ma’lumotlariga ko‘ra, 2022 yildan 2025 yilgacha Isroil va mazkur davlatlar AQSh Markaziy qo‘mondonligi shafeligida Bahrayn, Misr, Iordaniya va Qatarda bir necha maxfiy uchrashuvlar o‘tkazgan.
Hamkorlik doirasida ishtirokchi davlatlar Eronning raketalari va dronlariga qarshi yagona mudofaa tizimini yaratgan. Saudiya Arabistoni bu jarayonda Isroilga va boshqa qo‘shni davlatlarga razvedka ma’lumotlarini taqdim etib, asosiy rolni bajargan.
2024 yilda tayyorlangan hujjatda 2026 yilga qadar Yaqin Sharqda yagona kiberxavfsizlik markazi tashkil etish rejalashtirilgani qayd etilgan. Ushbu markaz nafaqat ma’lumot almashish, balki kiberhimoya bo‘yicha qo‘shma o‘quv mashg‘ulotlarini o‘tkazish maydoniga aylanishi kutilmoqda.
Shuningdek, 2023 yil iyun oyida Bahrayn poytaxti Manama shahrida arab davlatlari qo‘mondonlari Isroil armiyasi bosh shtabi rahbari bilan uchrashgan. Rasmiy arab davlatlari G‘azodagi to‘qnashuvlarni qoralayotgan bo‘lsa-da, amalda Tel-Aviv bilan aloqalarni uzmagan.
Bir qator xalqaro manbalar, jumladan Axios nashri, maxfiy hamkorlik va muloqotning davom etayotganini ta’kidlagan. Germaniyaning Bild gazetasi ham arab davlatlari Isroilning G‘azodagi harakatlarini tanqid qilsa-da, uni HAMASga qarshi kurashda qo‘llab-quvvatlayotganini ma’lum qilgan.
2023 yil 11 noyabrda Saudiya Arabistonida bo‘lib o‘tgan Arab davlatlari ligasi va Islom hamkorlik tashkiloti yig‘ilishida G‘azodagi qurbonlar uchun Isroilga qarshi amaliy choralar ko‘rish taklifi rad etilgan. Ayrim musulmon davlatlar neft embargosi joriy etish, diplomatik va iqtisodiy munosabatlarni to‘xtatish hamda qurol yetkazib berishni cheklash choralarini taklif qilgan bo‘lsa-da, Saudiya Arabistoni, Misr, BAA, Iordaniya, Bahrayn, Sudan va Jibuti bunday g‘oyalarni qo‘llab-quvvatlamagan.
Shu tariqa, rasmiy tinchlik ritorikasiga qaramay, arab davlatlari va Isroil o‘rtasidagi maxfiy xavfsizlik hamkorligi mintaqa siyosatini tubdan o‘zgartirishi mumkin.
