Qirg‘iziston prezidenti ma’muriyati mamlakat Konstitutsiyasiga o‘lim jazosini qayta kiritishni nazarda tutuvchi qonun loyihasini jamoatchilik muhokamasiga taqdim etdi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Ushbu hujjatning asosiy maqsadi bolalar va ayollarni og‘ir jinoyatlardan, xususan zo‘ravonlik va qotillikdan himoya qilishni kuchaytirishdir. Tashabbus mualliflari fikricha, mamlakatda bunday jinoyatlar sonining ortishi aybdorlar uchun aniq va qat’iy jazo belgilash zaruratini tug‘dirdi.
Loyiha matnida aytilishicha, bolalar va ayollarga nisbatan shafqatsiz zo‘ravonlik qilgan shaxslar jamiyatdan butunlay chetlatilishi va eng og‘ir jazo — o‘lim jazosi bilan jazolanishi mumkin. Hozirda Qirg‘izistonda o‘lim jazosi amalda taqiqlangan bo‘lib, bu taqiq Konstitutsiyaning 25-moddasi 1-qismida mustahkamlangan.
Yangilangan qonun loyihasiga ko‘ra, 2010 yilda mamlakat qo‘shilgan BMTning o‘lim jazosini taqiqlovchi fakultativ protokoli ham bekor qilinadi. Tushuntirishda o‘lim jazosi faqat eng og‘ir jinoyatlar uchun, jinoyat sodir etilgan paytda amal qilgan qonunlar asosida va vakolatli sudning yakuniy hukmi bilan qo‘llanilishi ta’kidlangan.
Bu jarayon xalqaro huquq normalari va genotsidga qarshi konventsiya talablariga zid bo‘lmasligi kerak. Prezident Sadir Japarov ushbu tashabbusni oktyabr oyining boshida ilgari surgan bo‘lib, u bolalarni zo‘rlagan yoki ayollarni zo‘rlab o‘ldirgan shaxslar uchun o‘lim jazosini joriy etishni taklif qilgan.
Bu qaror 2008 yilda Issiqko‘l viloyatida sodir bo‘lgan shafqatsiz zo‘rlash va qotillik voqeasidan keyin paydo bo‘lgan. Aybdor allaqachon qo‘lga olingan.
Prezident 4 oktyabr kuni o‘lim jazosi bo‘yicha qonun loyihasini umumxalq ovoziga qo‘yish mumkinligini bildirgan. Ma’lumot uchun, Qirg‘izistonda o‘lim jazosi 1998 yilda moratoriy e’lon qilinganidan so‘ng bekor qilingan, 2007 yilda esa umrboqiy qamoq jazosi bilan to‘liq almashtirilgan.
2010 yilda mamlakat o‘lim jazosini qayta joriy etmaslik majburiyatini o‘z zimmasiga oluvchi xalqaro protokolni ratifikatsiya qilgan. Agar yangi tashabbus qabul qilinsa, Qirg‘izistonda o‘lim jazosi tiklanishi uchun Konstitutsiyaga o‘zgartirishlar kiritish va umumxalq referendumi o‘tkazish zarur bo‘ladi.
Tahlilchilar fikricha, mazkur tashabbus mamlakatda keng muhokamalarga sabab bo‘ladi, chunki ayrimlar adolat talabini qo‘llab-quvvatlasa, boshqalar insonparvarlik tamoyillariga zid deb hisoblaydi.
