Yerga o‘xshash sayyoralar koinotda odatdagidan ko‘ra ko‘proq uchrashi aniqlandi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Yangi tadqiqot natijalari “Science Advances” jurnalida chop etilib, koinotda hayot mavjud bo‘lishi mumkin bo‘lgan sayyoralar soni kutilganidan ko‘proq ekanini ko‘rsatdi. Tadqiqotga ko‘ra, bunday sayyoralar yosh yulduzlar atrofida yuzaga keladigan kuchli supernova portlashlari natijasida shakllanishi mumkin.
Olimlarning fikricha, Yer va unga o‘xshash sayyoralar muz va tosh aralashmasidan tarkib topgan planetezimallardan hosil bo‘lgan. Biroq bu jismlar sayyoraga aylanishdan avval ichki tarkibidagi suvning katta qismini yo‘qotib, quruqlanish jarayonidan o‘tgan.
Bu quruqlanish jarayonida qisqa umrli radioaktiv izotoplar, xususan, alyuminiy-26 izotopi parchalanishi natijasida yuzaga keladigan issiqlik muhim rol o‘ynagan. Meteoritlar tarkibida ushbu izotoplarning mavjudligi Quyosh tizimining dastlabki bosqichlarida ulardan foydalanilganini tasdiqlaydi.
Ilgari bunday radioaktiv moddalar faqat yaqin masofadagi supernova portlashlari orqali protoplanetar diskaga tushishi mumkin degan nazariya mavjud edi. Ammo yaqin masofadagi portlash diskani yo‘q qilib yuborishi mumkinligi sababli, bu nazariya mantiqiy emas edi.
Tokio universiteti olimi Re Savaada va uning jamoasi bu masalaga “sho‘ng‘ish mexanizmi” deb ataluvchi yangi tushuntirishni taklif qildi. Unga ko‘ra, supernova portlashi Quyosh tizimidan xavfsiz masofada, taxminan 3,2 yorug‘lik yili masofada sodir bo‘lgan.
Natijada portlashdan kelib chiqqan zarralar kosmik nurlar oqimiga aylangan va protoplanetar diskaga kirgan. Radioaktiv moddalar diskga ikki yo‘l bilan kirgan: temir-60 kabi izotoplar chang zarralari orqali, alyuminiy-26 esa kosmik nurlar diskdagi barqaror atomlar bilan to‘qnashishi natijasida hosil bo‘lgan.
Ushbu mexanizm meteoritlarda topilgan element tarkibi bilan mos keladi. Tadqiqotchilar fikricha, Quyoshga o‘xshash yulduzlarning 10–50 foizi shunday radioaktiv muhitda shakllanadi.
Bu esa galaktikada quruq va toshli, hayot uchun mos bo‘lishi mumkin bo‘lgan sayyoralar ko‘pligini anglatadi.
