IMEI — mobil qurilmalarning xalqaro identifikatsiya raqami bo‘lib, har bir telefon yoki smartfonga biriktirilgan unikal raqam hisoblanadi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Ushbu raqam odatda 15 ta raqamdan iborat bo‘lib, qurilmani tarmoqda aniqlash, o‘g‘irlikka qarshi kurashish va qalbaki telefonlarning aylanmasini cheklashda muhim ahamiyatga ega. Shu sababli ko‘plab davlatlar IMEI kodlarini majburiy ro‘yxatdan o‘tkazish tizimini joriy qilgan.
IMEI nazorati davlatlar uchun bir necha sabablarga ko‘ra muhimdir. Avvalo, bu tizim o‘g‘irlangan qurilmalarni tarmoqdan uzib qo‘yishga imkon beradi.
Shuningdek, noqonuniy import va firibgarlik holatlariga qarshi samarali vosita hisoblanadi. Ayrim mamlakatlarda esa IMEI orqali bojxona va soliq to‘lovlarini nazorat qilish amaliyoti joriy etilgan.
IMEI nazorati dunyoda ikki xil model asosida tashkil etilgan: qat’iy va yumshoq tizimlar. Qat’iy nazorat (“oq ro‘yxat”) qo‘llaniladigan mamlakatlarda har bir telefon majburiy tarzda ro‘yxatdan o‘tkazilishi shart.
Aks holda, qurilma bloklanadi. Bunday tizim Chili, Kolumbiya, Turkiya, Ozarboyjon, Nepal va Misr kabi davlatlarda amal qiladi.
Yumshoq nazorat esa Hindiston, Pokiston, Indoneziya, Kambodja, Tailand va boshqa ayrim davlatlarda qo‘llaniladi. Bu modelda IMEI odatda SIM-kartani faollashtirish vaqtida qayd etiladi yoki faqat o‘g‘irlik holatlarida bloklanadi.
O‘zbekistonda esa IMEI tizimi qat’iy tartibga solingan. Har bir mobil qurilma mahalliy GSM operatorlari tarmog‘idan foydalanish uchun UZIMEI tizimida ro‘yxatdan o‘tkazilishi lozim.
Qoidaga ko‘ra, qurilma tarmoqqa birinchi marta ulanib, 30 kun ichida IMEI ro‘yxatdan o‘tkazilmasa, xizmatlar cheklanadi. 2025 yil 1 avgustdan boshlab ro‘yxatdan o‘tkazish uchun to‘lov miqdori belgilangan: 30 kun ichida ro‘yxatdan o‘tkazish BHMning 20 foizi (82 400 so‘m), 30 kundan keyin esa BHMning 25 foizi (103 000 so‘m) miqdorida to‘lanadi.
IMEI ro‘yxatdan o‘tkazish jarayoni onlayn tarzda UZIMEI portali orqali yoki pochta bo‘limlarida amalga oshiriladi. 2025 yildan boshlab chet eldan olib kirilgan telefonlar uchun bojxona deklaratsiyasi masalasi ham dolzarb bo‘lib, agar qurilma bojxona bazasida qayd etilmagan bo‘lsa, qo‘shimcha boj to‘lovi talab qilinadi.
Xulosa qilib aytganda, IMEI nazorati O‘zbekistonda bozorni tartibga solish va qurilmalardan xavfsiz foydalanishni ta’minlash uchun muhim tizimdir. Har qanday yangi yoki chet eldan olib kirilgan telefonni o‘z vaqtida ro‘yxatdan o‘tkazish zarur.
Aks holda, aloqa xizmatlaridan foydalanish imkoniyati cheklanishi mumkin.
