Qozog‘istonda uzoq yillardan beri bahs-munozaralarga sabab bo‘lib kelgan “kelin o‘g‘irlash” urf-odatiga qonuniy taqiq joriy etildi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
2025-yil 16 sentyabrdan boshlab mamlakatda qizlarni turmushga majburan chiqarish jinoyat deb e’lon qilindi. Ichki ishlar vazirligi tomonidan ma’lum qilinishicha, yangi qonun fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilishga qaratilgan.
Qonunchilikka kiritilgan o‘zgarishlarga ko‘ra, endilikda “nikohga majburlash” moddasi asosida bunday harakatlar uchun jazo choralari belgilanadi. Aybdor shaxs jarima to‘lash, axloq tuzatish ishlari, jamoat ishlari yoki ozodlikni cheklash hamda ozodlikdan mahrum etish bilan jazolanadi.
Agar majburiy nikoh og‘ir oqibatlarga olib kelsa, jazoni o‘tash muddati besh yildan o‘n yilgacha uzaytirilishi mumkin. Shuningdek, ilgari mavjud bo‘lgan ayrim imtiyozlar bekor qilindi.
Masalan, majburan o‘g‘irlangan qizni ixtiyoriy ravishda ozod qilgan shaxs ilgari jinoyat javobgarligidan ozod etilishi mumkin edi. Endi esa bu kabi holatlarda ham aybdor qonun oldida javob beradi.
Bu o‘zgarish zo‘ravonlik asosidagi nikohlarning oldini olishda muhim ahamiyatga ega. Ichki ishlar vazirligi ta’kidlashicha, yangi qonunlar ayniqsa ayollar va o‘smirlarni himoya qilishga yo‘naltirilgan.
Majburiy nikoh inson huquqlarini buzadi va jamiyatda ko‘plab ijtimoiy muammolarni keltirib chiqaradi. Shu bilan birga, qonun faqat nikohga majburlash bilan cheklanmay, kiberjinoyatlar va moliyaviy firibgarliklarga qarshi ham choralar ko‘rildi.
Masalan, bank hisoblariga noqonuniy kirish, o‘g‘irlangan pullarni naqdlashtirish yoki shaxslarning manfaatlari uchun pul o‘tkazish jinoyat hisoblanadi. Bu o‘zgarishlar internet orqali sodir etilayotgan firibgarliklarga qarshi samarali kurashga xizmat qiladi.
Qozog‘istonda kelin o‘g‘irlash urfi qadimdan mavjud bo‘lib, ba’zida yoshlarning roziligi bilan amalga oshirilgan bo‘lsa-da, ko‘pincha qizlarning xohishiga zid ravishda qo‘llanilgan. Hozirda davlat va jamiyat tashkilotlari bu kabi holatlarga mutlaqo yo‘l qo‘ymaslikka harakat qilmoqda.
Mutaxassislar fikricha, qadimiy ildizlarga ega bo‘lishiga qaramay, bu urf zamonaviy jamiyat uchun qabul qilib bo‘lmasdir. Shunday qilib, yangi qonunlar jamiyatda inson huquqlarini himoya qilish va zo‘ravonlikka barham berishga xizmat qiladi.
