So‘nggi yillarda dunyo bo‘ylab ko‘plab shahar aholisi uchun jiddiy muammo bo‘lib qolayotgan masalalardan biri kalamushlar sonining keskin oshishi hisoblanadi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
AQSh, Buyuk Britaniya, Kanada, Gollandiya kabi rivojlangan davlatlarning shaharlarida bu holat tobora ko‘proq kuzatilmoqda. Mahalliy va xalqaro nashrlar ushbu muammo haqida muntazam xabar bermoqda.
Mutaxassislar kalamushlar sonining ko‘payishiga bir nechta sabablarni keltirmoqda. Ularga shahar chiqindilarining o‘z vaqtida yig‘ilmasligi, eskirgan kanalizatsiya tizimlari, tez ovqatlanish madaniyatining keng tarqalishi, shuningdek, global iqlim o‘zgarishi va qish faslining yumshoq o‘tishi kiradi.
Bu omillar kalamushlar uchun qulay yashash muhitini yaratmoqda. Buyuk Britaniya zararkunandalarga qarshi kurash assotsiatsiyasining ma’lumotlariga ko‘ra, so‘nggi besh yilda kalamushlarni yo‘qotishga oid murojaatlar sezilarli darajada oshgan.
Masalan, Angliya janubida faoliyat yurituvchi Cleankill kompaniyasi oxirgi ikki yil ichida bunday murojaatlar 20 foizga ko‘payganini ma’lum qilgan. AQSh va Kanadada ham bu muammo kuchaygan.
Science Advances jurnalida chop etilgan ilmiy tadqiqotga ko‘ra, oxirgi 20 yil ichida Vashingtonda kalamushlar soni 400 foizga, San-Fransiskoda 300 foizga, Nyu-Yorkda 160 foizga, Toronto shahrida esa 180 foizga oshgan. Olimlarning ta’kidlashicha, kalamushlar tabiatan juda ko‘payuvchi hayvonlardir.
Bir urg‘ochi yil davomida oltita nasl qoldirishi va har birida o‘n ikkigacha kuchukcha tug‘ishi mumkin. Nazoratsiz qolsa, ikki kalamush bir yilda mingdan ortiq nasl qoldirishi ehtimoli mavjud.
Bundan tashqari, kalamushlarning yangi narsalardan ehtiyotkorlik bilan qo‘rqishi, ya’ni neofobiya xususiyati ularni yo‘q qilishni qiyinlashtiradi. Ular zaharni avval kichik miqdorda sinab ko‘rib, so‘ng ehtiyotkorlik bilan iste’mol qiladilar.
Shuningdek, ayrim kalamushlarda kimyoviy moddalarga qarshi immunitet hosil qiluvchi genetik o‘zgarishlar ham aniqlangan. Shu sababli zararkunandalarga qarshi kurash xizmatlari uzoq muddat ta’sir qiladigan zamonaviy preparatlardan foydalanishga o‘tmoqda va yangi strategiyalar ishlab chiqilmoqda.
Ammo ekspertlar bunday choralar samarasi ham cheklanganligini ta’kidlamoqda. Mutaxassislarning ogohlantirishicha, kalamushlar nafaqat shahar infratuzilmasiga zarar yetkazadi, balki odamlar sog‘lig‘iga ham jiddiy xavf tug‘diradi.
Ular leptospiroz, xantavirus kabi og‘ir kasalliklarni tarqatishi va turli infeksiya manbaiga aylanishi mumkin. Shu bois shaharlarimizda bu muammoga jiddiy e’tibor qaratish zarurdir.
