Koinotning yangi sirli burchagi inson ko‘ziga yaqinlashdi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Xalqaro olimlar guruhi ilg‘or texnologiya yaratib, uni amalda sinovdan o‘tkazdi, deb xabar berdi The Astrophysical Journal Letters. Ushbu yangi usul yordamida yerdagi teleskoplar tarixda ilk bor yulduz diskining juda tiniq va aniq tasvirini qayd etishga muvaffaq bo‘ldi.
Kashfiyot markazida “foton fonari” deb ataladigan noyob qurilma joylashgan. Bu qurilma yulduzlardan kelayotgan nurlar to‘lqin frontini ajratib, har birini alohida kanallarga bo‘lib chiqaradi.
Natijada an’anaviy suratga olishda yo‘qolib ketadigan mayda detallar saqlanadi. Olingan ma’lumotlar birlashtirilganda, olimlar yulduz atrofidagi diskning ilgari ko‘rilmagan darajada aniq tasvirini tiklashga erishdi.
Odatda astronomlar bunday yuqori aniqlik uchun bir nechta teleskopdan olingan ma’lumotlarni birlashtiradi. Ammo bu safar jamoa barcha natijani faqat bitta teleskop – Gavayida joylashgan 8 metrli Subaru orqali oldi.
Parij observatoriyasi va Gavayi universiteti hamkorligida ishlab chiqilgan FIRST-PL qurilmasi aynan shu teleskopga o‘rnatildi. Foton fonari Sidney universiteti va Markaziy Florida universiteti olimlari tomonidan yaratildi.
U yorug‘lik nurlarini ko‘plab kanallarga ajratadi, bu jarayon musiqaning akkordini notalarga bo‘lishga o‘xshaydi. Yorug‘lik har bir “nota”da ranglarga aylanadi va an’anaviy kameralar aniqlay olmagan nur tebranishlari qayd etiladi.
Tadqiqot hammuallifi Yu Chjon Kimning ta’kidlashicha, yangi usul avvalgi texnologiyalarga nisbatan besh barobar yuqori aniqlikni ta’minlagan. Bu natija optik tolalar ichida harakatlanayotgan yorug‘lik to‘lqinlarining shaklini sinchiklab tahlil qilish orqali erishildi.
Olimlar taxminan 162 yorug‘lik yili uzoqlikda joylashgan “Beta Canis Minoris” yulduzini kuzatdi. Uning atrofida vodoroddan tashkil topgan va yangi sayyora shakllanishi ehtimoli bor disk mavjud.
Yangi texnologiya yordamida bu disk ilk bor nosimmetrik, ya’ni bir qismi boshqasidan yorug‘roq va zichroq ekanligi aniqlandi. Fizika va astronomiya professori Maykl Fitsjeraldning so‘zlariga ko‘ra, foton fonari kuzatuv astronomiyasida yangi davrni boshlab berdi.
Olimlar yorug‘likning tabiiy chegarasi sanalgan difraksion limitdan ham yuqori aniqlikka erishilganini ma’lum qildi. Tadqiqotchilar fikricha, bu usul kelajakda sayyora disklari, ekzoplanetalar va faol galaktika yadrolarini yangi darajada o‘rganish imkonini beradi.
Bu nafaqat koinotning tuzilishini, balki hanuz kashf etilmagan kosmik xususiyatlarni anglashda ham muhim qadam bo‘ladi. Eslatib o‘tamiz, avvalroq Avstraliyada noma’lum asteroid izlari topilgani haqida xabar berilgan edi.
Tadqiqotchilar tabiiy shisha – tektitlar tarkibini tahlil qilib, meteor zarbasidan hosil bo‘lgan yangi kosmik materialni aniqlashga muvaffaq bo‘ldilar. Olimlar ta’kidlamoqda: foton fonari nafaqat koinotni, balki insonning uni anglash qobiliyatini yangi bosqichga olib chiqadi.
