BMTning Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti (FAO) tomonidan e’lon qilingan yangi tahlil natijalariga ko‘ra, dunyo bo‘ylab aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan qayta tiklanadigan chuchuk suv resurslari hajmi keskin kamayishda davom etmoqda. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
So‘nggi o‘n yillikda bu ko‘rsatkich yana 7 foizga pasaygan. Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, bu kamayish tabiiy gidrologik aylanish orqali har yili yangilanadigan suv manbalari bilan bog‘liq.
FAO ma’lumotlariga ko‘ra, Markaziy Osiyoda 2015 yildan beri qayta tiklanadigan suv resurslari aholi jon boshiga nisbatan 12 foizga qisqargan. Bu global miqyosdagi eng xavotirli tendensiyalardan biri sifatida baholanmoqda.
Suv tanqisligini baholashda “suv stressi” ko‘rsatkichi muhim o‘rin tutadi. Bu ko‘rsatkich suv olish hajmining mavjud resurslarga nisbatan foizini ifodalaydi.
Markaziy Osiyoda suv stressi darajasi yuqori bo‘lib, bu asosan qishloq xo‘jaligi uchun suvdan keng foydalanish bilan bog‘liq. Mintaqada mavjud suvning 82 foizi aynan qishloq xo‘jaligi ehtiyojlariga sarflanadi.
Shunga qaramay, FAO hisobotida Markaziy Osiyoda suv resurslarini boshqarish sohasida ijobiy o‘zgarishlar kuzatilgani qayd etilgan. Masalan, 2015–2022 yillar davomida chuchuk suv olish hajmi 9 foizga kamaygan.
Shuningdek, suv stressi darajasi 76,8 foizdan 70,2 foizgacha pasaygan, bu esa mintaqada suvdan foydalanish samaradorligi oshayotganini ko‘rsatadi. Biroq, global miqyosda suv resurslariga bosim kuchaymoqda.
2022 yilda dunyo bo‘yicha suv stressi darajasi o‘rtacha 18 foizni tashkil etgan bo‘lsa-da, ayrim hududlarda bu ko‘rsatkich ancha yuqori. Masalan, Shimoliy Afrikada suv stressi 121 foizni, Janubiy Osiyoda 76,7 foizni, Markaziy Osiyoda 70,2 foizni, G‘arbiy Osiyoda esa 65,1 foizni tashkil etgan.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, bu raqamlar mavjud suv resurslarining yil davomida to‘ldirilishi olingan suv miqdoriga yetmayotganini ko‘rsatmoqda. Bu holat ekotizimlar, qishloq xo‘jaligi va iqtisodiyot barqarorligiga jiddiy xavf tug‘diradi.
Bugungi kunda qishloq xo‘jaligi suv iste’mol qiluvchi eng yirik sektor sifatida qolmoqda. Ammo Yevropa va Shimoliy Amerikada suvning faqat 34 foizi qishloq xo‘jaligi uchun ishlatiladi.
Shu bilan birga, global sanoat suv iste’molining qariyb yarmi — 47 foizi aynan shu hududlarga to‘g‘ri keladi. FAO hisobotida ayrim hududlarda suvdan samarali foydalanish natijasida ijobiy o‘zgarishlar qayd etilgan bo‘lsa-da, qurg‘oqchil mintaqalarda suv stressining yuqoriligi uzoq muddatli strategiyalar va barqaror boshqaruv choralari zarurligini ko‘rsatmoqda.
