2025 yil boshidan boshlab etnik qozog‘larning tarixiy vataniga qaytish bo‘yicha migratsiya oqimlari barqaror tendensiyani namoyish etmoqda. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Ko‘pchilik qaytganlar qo‘shni davlatlardan kelmoqda. Qozog‘iston Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, yanvar-avgust oylarida “kandas” maqomini olgan 8051 kishining deyarli yarmi O‘zbekistondan kelgan.
Bu raqam repatriantlarning umumiy sonining 44,2 foizini tashkil etib, ikki Markaziy Osiyo davlatlari o‘rtasidagi madaniy va tarixiy aloqalarni yaqqol ko‘rsatadi. Xitoydan kelgan qozog‘lar ulushi 43,2 foizni tashkil qilgan.
Qolganlari esa Turkmenistondan 5 foiz, Mongoliyadan 2,7 foiz va Rossiyadan 2,4 foizdan iborat. Mustaqillik yillarida, ya’ni 1991 yildan buyon, Qozog‘istonga jami 1,156 milliondan ortiq etnik qozog‘lar qaytgan.
Ijtimoiy-demografik tahlil shuni ko‘rsatadiki, qaytganlarning asosiy qismi mehnatga layoqatli yoshdagilar hisoblanadi. 1 avgust holatiga ko‘ra, “kandas”larning 59,1 foizi ishchi yoshda, 31,8 foizi 18 yoshgacha bo‘lgan bolalar va o‘smirlardan, 9,1 foizi esa nafaqadagi kattalardan iborat.
Repatriantlarning ta’lim darajasi ham yuqori: 15,7 foizi oliy ma’lumotga ega, 28,1 foizi o‘rta maxsus ta’lim olgan, 53,5 foizi umumiy o‘rta ma’lumotga ega, faqat 2,7 foizida rasmiy ta’lim yo‘q. Qozog‘iston hukumati “kandas”larni ijtimoiy moslashuvi va integratsiyasini ta’minlash bo‘yicha dasturlarni davom ettirmoqda.
Ularni asosan mehnat resurslari yetishmaydigan hududlarga yo‘naltirish rejalashtirilgan. Afzal ko‘rilgan hududlar qatoriga Aqmola, Abay, Qostanoy, Pavlodar, shuningdek Atyrau, G‘arbiy Qozog‘iston, Sharqiy Qozog‘iston va Shimoliy Qozog‘iston viloyatlari kiradi.
2025 yil uchun qabul kvotasi 2309 kishi deb belgilangan bo‘lib, avgust boshiga kelib bu ko‘rsatkichning yarmidan ko‘pi, ya’ni 1286 kishi repatriatsiya qilingan. Qaytganlarning jamiyatga moslashuvini osonlashtirish maqsadida davlat tomonidan bir qator yordam choralari ko‘rilmoqda.
Ushbu choralarga ko‘chib o‘tish uchun bir martalik subsidiya va uy ijarasi hamda kommunal xarajatlarni qoplash uchun oyma-oy to‘lovlar kiradi. Yil boshidan beri bu yordamdan 563 kishi foydalangan, ulardan 221 tasi doimiy ish bilan ta’minlangan.
Ko‘ngilli ko‘chib o‘tishni rag‘batlantirish uchun yaqinda iqtisodiy mobillik sertifikati joriy etildi. Ushbu moliyaviy vosita yangi kelgan oilalar uchun uy xaridining yarmini qoplash imkonini beradi va maksimal summasi 4,56 million tengeni tashkil qiladi.
Bu yangi kelganlar uchun muhim yordamdir. “Kandas” atamasi Qozog‘istonda 2020 yilda rasmiy ravishda “oralman” so‘zining o‘rniga joriy etildi.
Qozog‘cha “kandas” so‘zi “qardosh” yoki “bir qonli inson” ma’nolarini anglatadi va oldingi atamadan ko‘ra iliqroq va insonparvarona ifodadir.
