Isroil bosh vaziri Binyamin Netanyahu kechasi bergan bayonotida janglarni to‘xtatishga qaratilgan tashabbus doirasida Tramp rejasi asosidagi birinchi bosqichni amalga oshirishga tayyorligini ma’lum qildi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Ushbu reja garovdagilarni darhol ozod etishni nazarda tutadi. Maqsad Oq uy bilan qisqa muddatli va bosqichma-bosqich muvofiqlashtirilgan ishlarni yo‘lga qo‘yishdir.
Hozirgi vaziyatda maydondagi harakatlar bosqichma-bosqich kamaytirilmoqda. Isroil qo‘mondonligi hujum operatsiyalarini qisqartirish va harakatlarni asosan mudofaa vazifalariga yo‘naltirish bo‘yicha ko‘rsatmalar berdi.
Bu o‘zgarishlar garovdagilarni ozod etish jarayonining birinchi bosqichini boshlashga tayyorgarlik sifatida baholanmoqda. AQSh prezidenti Donald Tramp HAMASning javobini olgach, Isroildan G‘azodagi bombardimonlarni darhol to‘xtatishni so‘radi va yakuniy ultimatum berdi.
Vashington vaqti bilan yakshanba kuni soat 18:00gacha rejani qabul qilish talab qilindi, bu Toshkent vaqti bilan dushanba 6 oktyabr soat 03:00ga to‘g‘ri keladi. HAMAS o‘z murojaatida zarur sharoitlar yaratilsa, Tramp taklif qilgan almashinuv formulasiga muvofiq barcha garovdagilar va halok bo‘lganlarning jasadlarini topshirishga tayyor ekanligini bildirdi.
Shuningdek, harakat vositachilar orqali tafsilotlarni muhokama qilish uchun zudlik bilan muzokaralar boshlashga rozilik berdi. G‘azo boshqaruvini esa Falastin milliy konsensusiga tayanadigan, arab va islom dunyosi qo‘lloviga ega mustaqil tuzilma sifatida tashkil etishga tayyorligini ham ma’lum qildi.
Biroq asosiy bahsli masalalar — qurolsizlanish va umumiy xavfsizlik choralarini kelishish hali amalga oshmadi. Reuters agentligining taqqoslov hisobotiga ko‘ra, HAMAS rejadagi ayrim asosiy bandlarni qabul qilgan, ammo quroldan voz kechish kabi muhim shartlarda kelishuvga erishilmagan.
HAMAS siyosiy byurosi a’zosi Musa Abu Marzuq barcha garovdagilar va jasadlarni 72 soat ichida topshirish talabini amalda real emas deb atadi. U texnik va logistik qiyinchiliklar tufayli muddat uzaytirilishini talab qilmoqda.
Tramp rejasi 20 banddan iborat bo‘lib, unda darhol o‘t ochishni to‘xtatish, garovdagilarni falastinlik mahbuslarga almashtirish, bosqichma-bosqich qo‘shinlarni olib chiqish, shuningdek, qayta qurish va vaqtinchalik xalqaro boshqaruv tuzilmasini tashkil etish nazarda tutilgan. Rejani qabul qilishda Yaqin Sharq qo‘shnilari vositachilik qilmoqda, Isroil tomoni esa o‘zining belgilangan tamoyillariga asoslanmoqda.
Kelgusi qadamlar garovdagilar bo‘yicha amaliy mexanizmlarni ishga tushirish, jinoiy mahbuslar ro‘yxatini kelishish va maydondagi zo‘ravonlikni barqaror kamaytirishni o‘z ichiga oladi. Ammo ishonch va ta’sir choralarining muvozanati saqlanmasa, jarayon yana to‘xtab qolishi mumkin.
Bu holatda garovdagilar oilalarining bosimi va Isroil ichidagi siyosiy nizolar ham muhim rol o‘ynaydi. Hozircha eng katta savol shuki, kechikishlar va kelishmovchiliklarga qaramay, tomonlar birinchi bosqichni amaliy harakatga aylantira oladimi?
Bu savolning javobi muzokaralar tezligi va maydondagi vaziyatga bog‘liq bo‘ladi.
