2025-yil 29-sentyabrdan 4-oktyabrgacha Pokiston tomonidan boshqariladigan Ozod Jammu va Kashmir (AJK) mintaqasida aholining kelishilgan ish tashlashi sababli mintaqa to‘liq yopildi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Jammu-Kashmir Birlashgan Avami Harakat Qo‘mitasi (JKJAAC) tomonidan uyushtirilgan norozilik namoyishi butun hududda kundalik hayotni to‘xtatdi. Do‘konlar yopiq bo‘lib qoldi, jamoat transporti ishlamadi va to‘rt millionga yaqin odam turli tartibsizliklarga duch keldi.
Bu ish tashlash uzoq yillik noroziliklarning natijasi bo‘lib, iqtisodiy ekspluatatsiya, noto‘g‘ri boshqaruv va federal hokimiyatning bajarilmagan majburiyatlariga qarshi hisob-kitob edi. Ushbu tartibsizliklarning asosida Islomobod siyosati bilan AJK aholisi hayotidagi katta farq yotadi.
Ozod deb ataladigan mintaqa uzoq yillardan beri haqiqiy hokimiyatni federal institutlarga berib, faqat avtonomiya illyuziyasiga ega bo‘lgan boshqaruv tizimiga bog‘langan. Elektr energiyasi, suv, infratuzilma va xavfsizlik masalalariga javobgar vazirliklar to‘g‘ridan-to‘g‘ri Islomobod nazoratida ishlaydi.
Kashmir ishlari vazirligi esa mahalliy ehtiyojlarni federal ustuvorliklar orqali nazorat qiladi. AJKning qonun chiqaruvchi organi va kabineti esa faqat ramziy vakolatga ega bo‘lib, kundalik hayotdagi muhim masalalarni hal qila olmaydi.
Mazkur boshqaruv modeli AJKda elektr energiyasi, bug‘doy yetishtirish va rivojlanish sohalarida tizimli iqtisodiy adolatsizlikni yuzaga keltirdi. AJK Pokistonning milliy infratuzilmasiga, xususan gidroenergetika ishlab chiqarishida katta hissa qo‘shsa-da, hudud iqtisodiy qiyinchiliklar va ma’muriy e’tiborsizlik ostida qolmoqda.
So‘nggi tartibsizliklar fuqarolarning faqat norozilik emas, balki adolat va qadr-qimmat talab qilishlarini ko‘rsatadi. Elektr energiyasi bu nomutanosiblikning eng yaqqol ko‘rinishidir.
AJK 3000 megavattga yaqin gidroenergiya ishlab chiqaradi, bu Pokiston umumiy ishlab chiqarishining katta qismini tashkil qiladi. Mangla to‘g‘oni va Neelum-Jhelum loyihalari mintaqada joylashgan daryolarda qurilgan.
Shunga qaramay, mahalliy uy xo‘jaliklari uchun elektr narxi juda yuqori bo‘lib, ishlab chiqarish narxidan ancha oshib ketadi. Bu esa mustaqil energiya ishlab chiqaruvchilar bilan tuzilgan shartnomalar va quvvat to‘lovlari tufayli yuzaga keladi.
Energiya taqsimoti tizimi ko‘proq korporativ va federal manfaatlarni qondirishga qaratilgan, mahalliy ehtiyojlar esa ikkinchi darajali hisoblanadi. To‘g‘onlar qurilishi uchun kompensatsiya yoki qalam haqi berilmasligi esa adolatsizlik hissini kuchaytiradi.
Natijada AJK aholisi ham ma’noan, ham amalda cheklangan sharoitda yashaydi. Bug‘doy yetishtirishdagi muammolar ham jiddiy tashvishga sabab bo‘lmoqda.
Bug‘doy, mintaqa aholisi uchun asosiy oziq-ovqat mahsuloti bo‘lishiga qaramay, sifati past va yetarlicha ta’minlanmayapti. Subsidiyalangan un ko‘pincha iflos, namlik va boshqa zararli moddalar bilan aralashgan holda yetkaziladi.
Bu holat oilalarni sifatli oziq-ovqat tanlash yoki bozor narxlarida qimmat mahsulotlarni sotib olish o‘rtasida qiyinchilikka soladi. Bug‘doy narxi ko‘plab oilalar uchun katta xarajatni tashkil etadi.
Bundan tashqari, subsidiyalangan bug‘doy AJKdan noqonuniy ravishda olib chiqilib, boshqa hududlarda bozor narxida sotiladi. Bu holat mintaqadagi oziq-ovqat xavfsizligini yanada zaiflashtiradi.
AJKda rivojlanish to‘xtab qolgan. Mintaqada qonun chiqaruvchi organ, vazirlar mahkamasi va sudlar mavjud bo‘lsa-da, ular faqat qog‘ozda muxtorlikka ega.
Amalda esa energetika, suv, infratuzilma va xavfsizlikni boshqaruvchi vazirliklar to‘g‘ridan-to‘g‘ri Islomobodga bo‘ysunadi. Kashmir ishlari vazirligi esa mahalliy ehtiyojlarni federal siyosat orqali nazorat qiladi.
AJK vakillari milliy qonun chiqaruvchi organlarda ishtirok etmaydi, bu esa vakilsiz soliqqa tortish va inklyuzivsiz rivojlanish kabi muammolarni keltirib chiqaradi.
