18–19-noyabr kunlari Saudiya Arabistoni valiahd shahzodasi Muhammad bin Salmon AQShga rasmiy tashrif bilan keldi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
U Oq uyda AQSh prezidenti Donald Tramp bilan muzokaralar o‘tkazdi. Ushbu uchrashuv Vashington matbuotida katta e’tibor qozondi.
Muzokaralarda neft bozori, mintaqaviy xavfsizlik, mudofaa kelishuvlari va boshqa geosiyosiy masalalar muhokama qilinishi kutilmoqda. Shu bilan birga, bu tashrif 2018-yilda Istanbulda jurnalist Jamol Qoshiqchining o‘ldirilishi bilan bog‘liq bahslarni yana bir bor yodga soldi.
Qoshiqchi AQShda yashagan va Washington Post nashrida ishlagan edi. Uning o‘ldirilishi xalqaro maydonda keskin bahslarga sabab bo‘lgan.
AQSh razvedkasi bu voqea ortida Muhammad bin Salmonning ruxsati borligini taxmin qilgan, ammo shahzoda bu ayblovlarni rad etgan va mas’uliyatni umumiy rahbar sifatida tan olgan. Bugungi kunda Yaqin Sharqda vaziyat murakkablashgan bir paytda, shahzodaning tashrifi yangi siyosiy yo‘nalishlarni ko‘rsatmoqda.
Muhammad bin Salmon o‘zini mintaqadagi muvozanatni tiklaydigan vositachi sifatida namoyon etmoqda. U Eron bilan aloqalarni yaxshilash, G‘azoda o‘t ochishni to‘xtatish va Suriyaning arab davlatlari qatoriga qaytishini qo‘llab-quvvatlash kabi tashabbuslar bilan chiqmoqda.
Tashrifning asosiy mavzularidan biri mudofaa bo‘yicha yangi kelishuvlar bo‘lib, Saudiya Arabistoni AQSh bilan uzoq yillik “neft-xavfsizlik” hamkorligini qayta tiklashga intilmoqda. 2019-yilda Eronning Saudiya neft obyektlariga uyushtirgan hujumlari va AQShning yetarlicha javob qaytarmagani bu hamkorlikning zaiflashishiga olib kelgan edi.
Hozir esa Saudiya Isroil bilan aloqalarni normallashtirish evaziga AQShdan kuchli mudofaa kafolatlarini talab qilmoqda. Isroil esa bu masalani Falastin davlati bo‘yicha majburiyat bilan bog‘lamoqda, bu esa muzokaralarning murakkabligini oshirmoqda.
Shuningdek, Saudiya tomoni AQShdan 48 ta F-35 harbiy samolyotlarini sotib olish bo‘yicha muzokaralar olib bormoqda. Ammo bu jarayon Kongress tasdig‘i, Isroilning pozitsiyasi va mintaqadagi nozik vaziyat sabab sekinlashmoqda.
Muhammad bin Salmon tashrif davomida nafaqat mudofaa, balki sun’iy intellekt va yadroviy energetika sohalarida ham hamkorlik qilishni maqsad qilgan. Saudiya Arabistoni “Vision 2030” dasturi doirasida iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishga intilmoqda va bu yo‘lda AQShning yuqori texnologiyalari, sun’iy intellekt loyihalari hamda fuqaroviy yadroviy dasturlariga ehtiyoj sezmoqda.
Bu tashabbuslar Saudiya Arabistonini BAA va Eron bilan texnologik raqobatda kuchliroq qilishi mumkin. AQSh esa yadroviy sohadagi masalalarga ehtiyotkorlik bilan yondashmoqda.
Saudiya Arabistonining uranni boyitish yoki sarflangan yoqilg‘ini qayta ishlash talablariga rozi bo‘lish yadroviy qurol ishlab chiqarish xavfini oshirishi mumkin. Shunga qaramay, tahlilchilar tashrif davomida yadroviy sohadagi dastlabki kelishuvlarning e’lon qilinish ehtimolini istisno qilishmayapti.
Bu tashrif nafaqat Saudiya va AQSh o‘rtasidagi munosabatlar, balki Yaqin Sharqdagi geosiyosiy muvozanatni o‘zgartirish imkoniyatiga ega. Mudofaa sohasidagi yangi kelishuvlar, sun’iy intellekt va yadroviy texnologiyalar bo‘yicha hamkorlik, shuningdek, neft bozori kelajagi dunyo siyosatiga ta’sir qiluvchi asosiy masalalar bo‘lib turibdi.
Tashrif davomida qanday bitimlar imzolanishini esa yaqin kunlarda bilib olamiz.
