Markaziy Qoraqum cho‘lida joylashgan va yarim asrdan ortiq vaqt davomida yonib kelayotgan mashhur “Do‘zax darvozasi” gaz kraterini bartaraf etish bo‘yicha amaliy yechim topilgani ma’lum qilindi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Bu haqda “Turkmengaz” davlat konserni huzuridagi Tabiiy gaz ilmiy-tadqiqot instituti mutaxassislari axborot berdi. Ularning ta’kidlashicha, muammoni hal etish gaz oqimlarini yangi quduqlar orqali qayta yo‘naltirish va maxsus burg‘ilash ishlari yordamida amalga oshirilishi mumkin.
Mutaxassislar hududning geologik va gidrodinamik xususiyatlarini batafsil o‘rganib chiqib, Chaljulba konida yangi baholash qudug‘ini burg‘ilashni taklif qilishgan. Ushbu yondashuv gazning asosiy qismini yangi quduqlarga yo‘naltirish va shu orqali kraterda yonayotgan gaz hajmini sezilarli darajada kamaytirishga imkon berishi kutilmoqda.
“Do‘zax darvozasi” krateri Ashxoboddan taxminan 260 kilometr shimolda, Darvoza qishlog‘i yaqinida joylashgan bo‘lib, u geologik halokat natijasida 1963 yilda (ba’zi manbalarga ko‘ra, 1971 yilda) paydo bo‘lgan. O‘sha vaqtda gazning zaharli ta’sirini kamaytirish maqsadida uning yonishi qasddan boshlatilgan edi.
Ammo gaz zaxiralari ko‘p qatlamli bo‘lgani sababli yonish hozirgacha davom etmoqda. Kraterning diametri 60 metr, chuqurligi esa 20 metrga yaqin bo‘lib, u sayyohlar uchun diqqatga sazovor joyga aylangan.
Turkmaniston rahbariyati bu masalaga bir necha bor e’tibor qaratgan. Xususan, 2010 va 2022 yillarda kraterni o‘chirish bo‘yicha topshiriqlar berilgan.
Davlat rahbari bu jarayonning ekologik zarar keltirayotganini, aholi salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsatayotganini va iqtisodiy resurslar isrof bo‘layotganini qayd etgan edi. Endilikda ishlab chiqilgan yangi ilmiy yondashuv mazkur muammoni hal etishga qaratilgan.
Agar bu usul amaliyotda o‘zini oqlasa, “Do‘zax darvozasi” deb ataluvchi kraterning o‘n yillab davom etgan nazoratsiz yonishi nihoyat to‘xtashi mumkin. Bu esa ekologik va iqtisodiy jihatdan muhim qadam bo‘lishi kutilmoqda.
