O‘zbekiston mustaqillikka erishgan dastlabki yillarda va keyinchalik ham jamiyatda “mustaqillik faqat davlat va mulozimlar uchun qulaylik berdi, oddiy xalqning ahvoli esa sezilarli darajada yaxshilanmadi” degan fikr keng tarqalgan edi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi.
Siyosatshunos Kamoliddin Rabbimov Kun.uz saytida yozgan maqolasida mustaqillikni anglash va uni saqlashdagi muhim omillar haqida fikr yuritadi. O‘zbekiston mustaqillikka erishganiga tez orada 34 yil to‘ladi.
Bu vaqt davomida mustaqillik tushunchasi va uning mazmuni o‘zgarib, boyib bordi. Shuningdek, mustaqillikka tahdidlar ham davrlar osha farqlanib keldi.
1991-yilda mustaqillikni qo‘lga kiritganimizda jamiyat va davlat bu boylikning ahamiyatini to‘liq anglamagandi. Bu holatning sabablari ko‘p edi.
Avvalo, jamiyatda mustaqillikka nisbatan skeptik qarashlar kuchli edi. “Mustaqillik faqat davlat va hokimiyat uchun foyda keltirdi, oddiy odamlar hayotida katta o‘zgarish bo‘lmadi” degan fikr keng tarqalgan edi.
Bu esa ijtimoiy tafakkur uzoq vaqt davomida shakllanganligi bilan bog‘liq. Mustaqillikka bo‘lgan munosabat faqat mafkuraviy yoki hissiy emas, balki ijtimoiy psixologik va sotsiologik omillar bilan ham izohlanadi.
Jamiyatni tushunish qobiliyati davlatning kelajagini belgilaydi. Biz mustaqillikka nisbatan noyob holatdamiz, chunki sobiq Sovet Ittifoqi parchalanishidan so‘ng eng kech mustaqil bo‘lgan davlatlardan birimiz.
Sobiq imperiyaning markazi bo‘lgan Rossiya hozirda katta urush olib bormoqda va O‘zbekiston jamiyatida bu urushga qarshi fikrlar bo‘linib turibdi. Bu esa mustaqillikdan ko‘ra boshqacha qarashlarning ustunligini ko‘rsatadi.
Mustaqillikka ishonchsizlikning sababi tarixiy jarayonlarda yotadi. O‘zbekiston jamiyati o‘z tarixida davlat va jamiyat o‘rtasida uzluksiz ziddiyatlarni boshdan kechirdi.
Bu esa odamlarning davlatga ishonchini susaytirdi. Mustamlaka davri, sovet hokimiyati davrida davlatga ishonchsizlik kuchaydi.
Mustaqillikdan so‘ng ham bu qarashlar tezda o‘zgarmadi. Xavfsizlik uchun erkinlikdan qo‘rqish va undan chekinish davom etdi, natijada xalq davlatdan uzoqlashdi.
Mustaqillikni to‘liq anglash uchun ong erkin bo‘lishi kerak. Erkinlik universal qadriyat hisoblanadi.
Erksiz inson erkinlik nima ekanini doim his qiladi. Zamonaviy siyosiy mutafakkirlar davlat uchun eng muhim qadriyatlar – erkinlik va ishonch ekanini ta’kidlaydilar.
Jamiyat erkinlikda o‘zaro ishonchni oshirishi, siyosiy plyuralizmni saqlagan holda hamkorlik qilishi muhimdir. Bu esa davlat va jamiyat taraqqiyotining asosidir.
2016-yilgacha O‘zbekistonda davlatga nisbatan ishonchsizlik yuqori edi, jamiyatda o‘zaro shubha kuchli edi. So‘nggi sakkiz yil ichida esa ijtimoiy tafakkurda o‘zgarishlar yuz berdi.
Qo‘rquv kamayib, erkinlik ruhiyati shakllanmoqda. Mustaqillikka erishgan boshqa davlatlarda ham shunday jarayonlar kuzatilgan.
Milliy mustaqillikni qo‘lga kiritgan xalqlar o‘z erkinligi va ishonchi orqali vaziyatni o‘zgartirganlar. Oddiy so‘z bilan aytganda, biz o‘zbekistonliklar uchun ham muammolar mavjud, lekin mustaqil davlat sifatida ularni hal qilish imkoniyati o‘z qo‘limizda.
Asosiysi, taqdirimizni o‘zimiz belgilaymiz. Xorijda yashaydigan bir turkiy-musulmon do‘stim doim shunday deydi: “Sizlar mustaqillikni ko‘z qorachig‘idek asrashingiz kerak.
Bu mustaqillik faqat sizlar uchun emas, balki biz uchun ham muhimdir. Biz ham o‘z erkinligimizni qo‘lga kiritganimizda, tilimiz, dinimiz va urf-odatlarimizni tiklash uchun sizlarga murojaat qilamiz, chunki biz yaqinmiz.
Sizning mustaqilligingiz nafaqat o‘zingiz uchun, balki biz uchun ham zarurdir.” Hurmatli yurtdoshlar, milliy mustaqilligimiz muborak bo‘lsin! Mustaqilligimiz abadiy bo‘lsin!
Kamoliddin Rabbimov, siyosatshunos (manba: Kun.uz)
