2025-yil 1-yanvar holatiga ko‘ra, O‘zbekistonda uzoq umr ko‘ruvchilarning 66,3 foizi ayollar, 34,6 foizi esa erkaklar tashkil etadi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Bu haqda “Oila va gender” ilmiy-tadqiqot instituti ma’lumot berdi. Mamlakatda keksayib yashayotgan aholi orasida ayollar ulushi ancha yuqori ekanligi tasdiqlandi.
90 yosh va undan katta bo‘lgan fuqarolar soni 18 915 nafarga yetgan. Ularning 56,5 foizi shahar, 43,5 foizi esa qishloq joylarda istiqomat qiladi.
Bu ko‘rsatkich uzoq umr ko‘rish hodisasi faqat qishloq muhitiga xos emasligini, shuningdek, shaharlardagi sog‘liqni saqlash infratuzilmasi va xizmatlarning ham muhim ahamiyatga ega ekanini ko‘rsatadi. Hududlar kesimida eng ko‘p uzoq umr ko‘ruvchilar Farg‘ona viloyatida (2582 nafar), Toshkent shahrida (2155 nafar), Qashqadaryo viloyatida (2011 nafar), Surxondaryo viloyatida (1799 nafar) va Toshkent viloyatida (1740 nafar) qayd etilgan.
Bu raqamlar hududlardagi demografik tuzilma, tibbiy ta’minot, oziqlanish madaniyati va ijtimoiy muhit omillari ta’sirini ko‘rsatadi. Demografik prognozlarga ko‘ra, yaqin yillarda uzoq umr ko‘ruvchilar soni doimiy ravishda oshib boradi.
2030-yilda bu ko‘rsatkich 44 016 nafarga, 2040-yilda esa 93 971 nafarga yetishi kutilmoqda. Buning sababi 1935–1950-yillarda tug‘ilgan avlodning yoshi yuqori yoshga yetib borayotganidir.
Ushbu yillarda tug‘ilish darajasi yuqori bo‘lgan. Shuningdek, O‘zbekistonda umr davomiyligi ham oshib bormoqda.
2010-yilda tug‘ilishda kutilayotgan o‘rtacha umr 73 yosh bo‘lgan bo‘lsa, 2024-yilda bu ko‘rsatkich 75,1 yoshga yetdi. Tibbiy xizmat sifatining yaxshilanishi, profilaktik tekshiruvlarning kengayishi hamda sog‘lom turmush tarziga qiziqishning ortishi bu jarayonni qo‘llab-quvvatlamoqda.
“Oila va gender” ilmiy-tadqiqot instituti tadqiqotlariga ko‘ra, uzoq umr ko‘rishning asosiy ijtimoiy omili ijtimoiy faollikdir. So‘rovda qatnashganlarning 76,3 foizi faol ijtimoiy hayot ruhiy va jismoniy sog‘lomlikni ta’minlashda muhimligini ta’kidlagan.
Shuningdek, 38,8 foiz respondentlar genetik merosning ham uzoq umr ko‘rishda ahamiyatga ega ekanini bildirgan. Bu oilaviy omillar va kundalik faollik bir-birini to‘ldirishi, uzoq yashash strategiyasining asosiy qismi ekanligini ko‘rsatadi.
Avvalroq, Farg‘ona viloyatidan 130 yoshli Huvaydo momo Umarova (Toshmatova) O‘zbekistondagi eng keksa fuqaro sifatida tan olingan. Uning tug‘ilgan yili 1895-yil ekanligi rasmiy sud qarori bilan tasdiqlandi.
Bu holat katta yoshdagi fuqarolarning huquqiy maqomini aniqlashda hujjatlarni to‘g‘ri yuritish muhimligini yana bir bor ko‘rsatdi. Umuman olganda, uzoq umr ko‘ruvchilar sonining ortishi va ayollar ulushining yuqoriligi sog‘liqni saqlash siyosatini, parvarish xizmatlarini, reabilitatsiya va ijtimoiy faollikka sharoit yaratishni hamda keksalar infratuzilmasini rivojlantirishni yanada kuchaytirish zaruratini ta’kidlaydi.
Manba: oila va gender ilmiy-tadqiqot instituti.
