So‘nggi yillarda samolyot parvozlarida havo oqimlaridagi keskin tebranishlar, ya’ni turbulentliklar ko‘payib, kuchaymoqda. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, bu holat iqlim o‘zgarishi bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, global haroratning oshishi atmosferadagi shamollar va havo harakatlariga sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Atmosferadagi turbulentlik uch turga bo‘linadi: konvektiv, ya’ni bulut va momaqaldiroq bilan bog‘liq; orografik, tog‘li hududlardagi havo oqimlari sababli; hamda ochiq havodagi, yuqori qatlamdagi tez harakatlanuvchi shamollar tufayli yuzaga keladigan turbulentlik.
Aynan ochiq havodagi turbulentlik eng xavflisi hisoblanadi, chunki u ko‘zga ko‘rinmaydi va oldindan aniqlash qiyin. Angliyadagi Reading universiteti professori Pol Uilyamsning fikricha, kelgusi o‘n yilliklarda kuchli turbulentliklar soni ikki-uch barobar oshadi.
Bu o‘zgarish Atlantika okeani ustidagi yo‘nalishlar, shuningdek, Osiyo va Shimoliy Amerikaning ayrim hududlarida ayniqsa yaqqol seziladi. AQShda 2009-yildan boshlab 200 dan ortiq jiddiy jarohatlanish holatlari qayd etilgan bo‘lib, ularning ko‘pchiligi ekipaj a’zolariga tegishli.
2023-yilda esa global miqyosda jiddiy yo‘lovchi jarohatlarining taxminan 40 foizi turbulentlik bilan bog‘liq bo‘lgan. Shunga qaramay, mutaxassislar parvoz xavfsizligiga tahdid unchalik katta emasligini ta’kidlamoqda.
Zamonaviy samolyot qanotlari yuqori darajada egiluvchan bo‘lib, kuchli tebranishlarga bardosh bera oladi. Shu sababli, parvoz davomida xavfsizlik kamarini taqib o‘tirish tavsiya etiladi.
Bugungi kunda texnologiyalar va sun’iy intellekt yordamida turbulentlikni oldindan aniqlash ancha yaxshilangan. Aviakompaniyalar parvozdan oldin turbulent hududlarni hisobga olgan holda yo‘nalishlarni rejalashtirmoqda.
Masalan, AQShdagi Southwest Airlines salondagi xizmat ko‘rsatishni balandroq qatlamda yakunlash orqali jarohat olish xavfini kamaytirmoqda. Bundan tashqari, yangi texnologiyalar, xususan sun’iy intellekt asosidagi real vaqt rejimidagi qanot harakatlarini boshqarish tizimlari yoki Turbulence Solutions kompaniyasining yengil samolyotlar uchun ishlab chiqqan turbulentlikni kamaytiruvchi uskunalari yaqin kelajakda keng qo‘llanilishi mumkin.
Bu esa parvozlarning xavfsizligini yanada oshirishga xizmat qiladi.
