AQSh sobiq prezidenti Donald Tramp tomonidan taklif etilgan Ukrainadagi urushni to‘xtatish bo‘yicha “tinchlik rejasi” Yevropa Ittifoqining Rossiyaning muzlatilgan aktivlaridan foydalanish rejasiga jiddiy to‘sqinlik qilishi mumkin. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Politico nashrining Yevropa bo‘yicha manbalari ma’lumotiga ko‘ra, Tramp rejasida ko‘zda tutilgan moliyaviy mexanizmlar Yevropa Ittifoqining Kiyevga “reparatsiyaviy kredit” ajratish rejalari bilan ziddiyatga kirishmoqda. Yevropa rasmiylaridan biri Trampning Yevropa hududida saqlanayotgan Rossiya aktivlarini tasarruf etish huquqiga ega emasligini ochiq aytgan.
YEIga a’zo davlatlardan birining vakili esa Vashington taklif qilgan rejalarni “haqoratomuz” deb atab, Trampning maxsus vakili Stiven Uitkoff haqida keskin fikr bildirgan. Yevropa Ittifoqi uzoq vaqt davomida muzlatilgan aktivlardan Ukraina manfaati yo‘lida adolatli va xavfsiz foydalanish usullarini ishlab chiqishga harakat qilmoqda.
Tramp rejasi esa ushbu mablag‘larning katta qismini AQSh nazorati ostiga o‘tkazishni va foydaning yarmiga AQSh egalik qilishini taklif qilmoqda. Bu esa yevropalik ekspertlar tomonidan qabul qilib bo‘lmaydigan taklif sifatida baholanmoqda.
Vashington rejasiga ko‘ra, Yevropa va AQSh muzlatilgan aktivlardan 200 milliard dollar ajratadi, uning 100 milliard dollari AQSh nazoratida bo‘ladi va bu mablag‘dan keladigan foydaning yarmi AQShga tegadi. Qolgan mablag‘ Yevropaga yuklanadi, bir qismi esa AQSh-Rossiya qo‘shma investitsiya jamg‘armasiga yo‘naltiriladi.
Yevropa Ittifoqining “reparatsiyaviy kredit” dasturi esa boshqacha mexanizmga asoslangan. Bu kredit Ukrainaga faqat urush tugaganidan va Rossiya yetkazilgan zararni qoplashga rozi bo‘lganidan keyin ajratiladi.
Ushbu mablag‘lar Yeuroclear depozitariysiga qaytarilib, Rossiya ulardan yana foydalanishi mumkin bo‘ladi. Belgiya bosh vaziri Bart de Vever oktyabr oyida bo‘lib o‘tgan YEI sammitida, agar Yevropa mamlakatlari xavfni birgalikda bo‘lishmasa, Bryussel bu tashabbusni yopishga majbur bo‘lishi mumkinligini aytgan edi.
Aktivlarning taqdiri 18-19 dekabr kunlari bo‘lib o‘tadigan YEI sammitida hal qilinishi kutilmoqda. Tramp rejasining ta’siri esa ushbu jarayonni yanada murakkablashtirishi mumkin.
Yevropa manbalari fikricha, AQShning muzlatilgan aktivlarni to‘liq blokdan chiqarish talabi Bryusselni og‘ir siyosiy bosimga soladi. Agar YEI “reparatsiyaviy kredit”ni baribir berishga qaror qilsa, keyinchalik bu mablag‘larni Rossiyaga qaytarish mas’uliyati Yevropa davlatlariga yuklanishi xavfi bor.
Yevropa diplomatlari Tramp rejasining ushbu bandi moliyaviy xavflarni oshirishi va Ukrainaga ko‘rsatiladigan yordam tizimini izdan chiqarishi mumkinligini ta’kidlashmoqda. Dekabr oyidagi YEI sammiti ushbu masalada hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lishi kutilmoqda.
