Istanbulning tarixiy markazida, qadimda Rim davriga oid Zevksippa termalari joylashgan hududda XVI asrning muhim arxitektura va ijtimoiy obyekti hisoblangan Hürrem Sultan hammomi faoliyat yuritadi. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Ushbu bino 1556 yilda Usmoniy sulolasi hukmdori Sulaymon Qudratli ning ta'sirli xotini Hürrem Sultan tomonidan qurdirilgan. Vaqt o'tishi bilan unutib yuborilgan ushbu inshoot keyinchalik tiklanib, hozirda Istanbulning eng obro‘li spa-komplekslaridan biri sifatida tanilgan.
Hürrem Sultan qurilish tashabbuskori bo‘lib, Yevropa madaniyatida Roksolana nomi bilan mashhurdir. U yangi yodgorlik o‘rniga jamoat uchun foydali binoni yaratishni maqsad qilgan.
Bu loyiha Usmoniy arxitektura san’atining yetakchi namoyandasi Mimar Sinanga topshirilgan. Arxitektor o‘z davrida yangicha yondashuvni qo‘llab, 75 metr uzunlikdagi bino loyihasini ishlab chiqdi.
Uning noyobligi erkak va ayollar uchun alohida, lekin bir tekisda joylashgan ikki simmetrik bo‘limning mavjudligidadir. Bu qaror an’anaviy tartibdan farq qilib, ayollarga hammomdan muntazam foydalanish imkoniyatini berdi.
Hammom strategik jihatdan Moviy masjid va Ayasofya sobori orasida joylashgan bo‘lib, faqat yuvinish joyi emas, balki, ayniqsa, ayollar uchun ijtimoiy uchrashuv markazi bo‘lib xizmat qilgan. Bu yerda ular kundalik tashvishlardan uzoqda yolg‘izlik va muloqot imkoniyatini topgan.
XX asrda ushbu bino qiyin davrlarni boshidan kechirdi. 1910 yildan boshlab hammom asl vazifasini bajarishni to‘xtatdi.
Keyingi o‘n yilliklarda u turli maqsadlarda ishlatildi: qamoqxonadan ortiqcha mahbuslarni vaqtincha joylashtirish, qog‘oz va yonilg‘i saqlash uchun ombor sifatida foydalanish, so‘ngra gilam do‘koni sifatida ishlatilgan. Natijada, ilgari oq marmar va oltin bezaklar bilan bezatilgan ichki qismi butunlay buzilib ketdi.
2008 yilda Turkiya hukumati tashabbusi bilan binoni keng qamrovli ta’mirlash loyihasi boshlandi. Uch yil davom etgan tiklash ishlari uchun 11 million dollardan ortiq mablag‘ sarflandi, bu o‘sha paytda 17 million turk lirasi miqdoriga teng edi.
Kodjaeli universitetining arxitektura fakulteti mutaxassislari tomonidan olib borilgan ishlar davomida binoning mustahkamligi ta’minlandi va tarixiy bezaklar aniq qayta tiklandi. 2011 yilda hammom yana o‘z eshiklarini ochib, an’anaviy usmoniy hammomlari an’analari bilan zamonaviy xizmat standartlarini uyg‘unlashtirgan elit spa-kompleksga aylantirildi.
Mimar Sinanning arxitektura yechimi faqat simmetrik rejalashtirish bilan emas, balki erkaklar bo‘limining kiritilishi portik va gumbaz shaklida bezatilgani bilan ham ajralib turadi. Bu uslub o‘sha davr Usmoniy hammomlari arxitekturasida kam uchraydigan bo‘lib, inshootning yuqori mavqeini ko‘rsatishga qaratilgan edi.
Ta’mirlash paytida Hürrem Sultan hammomida taxminan 1300 kvadrat metr “Marmara” marmari ishlatildi. Bu marmar Mimar Sinan tomonidan dastlab qurilishda ham qo‘llangan bo‘lib, Marmara dengizidagi nomi bilan atalgan oroldan qazib olingan.
