Xalqaro Mehnat Tashkilotining (ILO) yangilangan hisobotiga ko‘ra, Pokistondagi gender bo‘yicha maosh farqi yanada mustahkamlandi va mamlakat Janubiy Osiyo mintaqasida erkaklar va ayollar o‘rtasidagi maoshlar farqi bo‘yicha eng yomon holatlardan biri sifatida baholandi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi.
Hisobotda aytilishicha, Pokistonda ishlab chiqarish bozorida an’anaviy diskriminatsiya mavjud bo‘lib, ayollar ishga qabul qilish, maosh olish va karyera rivojlantirishda jiddiy to‘siqlarga duch kelmoqda. Bu holat mamlakatda gender tengsizligining chuqurligini ko‘rsatadi.
2025 yil iyulda e’lon qilingan "Global maosh hisoboti"da aytilishicha, Pokistonda ayollar erkaklarga nisbatan o‘rtacha 34 foiz kam maosh oladi. Bu ko‘rsatkich nafaqat global o‘rtacha darajadan yuqori, balki mintaqadagi boshqa davlatlar – Hindiston, Bangladesh, Shri-Lanka va Nepal bilan solishtirganda ham yomonroqdir.
Ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy va institutsional omillar Pokistondagi gender tengsizlikning asosiy sababchisi hisoblanadi. Pokistondagi ishlab chiqarish bozori ikki qismga bo‘lingan.
Ko‘plab ayollar qishloq xo‘jaligi, uy ishi va norasmiy ishlab chiqarish sohalarida ishlaydi, bu sohalarda maoshlar past va ish shartnomalari kam. Rasmiy sektorda ham ayollar erkaklarga nisbatan kam maosh oladi va yuqori lavozimlarga ko‘tarilish imkoniyati cheklangan.
Bu ikki iqtisodiyotdagi farqlar mamlakat iqtisodiy rivojlanishini sekinlashtiradi va aholining yarmini to‘liq ishchi kuchi sifatida baholashga imkon bermaydi. Hisobotda aytilishicha, agar bu muammolar hal qilinmasa, gender kamsitish kuchayadi, ijtimoiy barqarorlik zaiflashadi va ishlab chiqarish samaradorligi pasayadi.
Madaniy va institutsional to‘siqlar ham muhim rol o‘ynaydi. An’anaviy gender rollari ayollarni to‘liq ishlashdan cheklaydi, oilaviy majburiyatlar va uydagi ishlar ularning ishga kirish va rivojlanish imkoniyatlarini kamaytiradi.
Ayniqsa, qishloq va konservativ hududlarda harakatlanish va xavfsizlik muammolari ish imkoniyatlarini yanada cheklaydi. Ta’lim tizimi ham ayollarni yuqori malakali va texnologik sohalarga tayyorlashda yetarli natija bermayapti.
Ishga qabul qilish, ko‘tarilish va baholash jarayonlarida ayollarga nisbatan kamsitishlar mavjud bo‘lib, bu holat mehnat qonunlarining zaif ijrosi va kasaba uyushmalardagi ayollar vakilligining kamligi bilan yanada kuchaymoqda. Pokistonda gender tengligi bo‘yicha bir qator siyosiy islohotlar amalga oshirilgan bo‘lsa-da, ularning ta’siri cheklangan.
Ayollar uchun ta’tillar, homiladorlik ta’tili, ta’qiblarga qarshi qonunlar va davlat sektoridagi kvotalar mavjud bo‘lsa-da, ularning amalda bajarilishi sust va ko‘pincha rasmiy hamda norasmiy sektorlarda samarali ishlamaydi. COVID-19 pandemiyasi ayollar ish o‘rinlaridan birinchi bo‘lib mahrum bo‘lishiga sabab bo‘ldi va so‘ngra oxirgi bo‘lib qayta ishga qabul qilindi.
ILO pandemiya davrida gender kamsitish kuchayganini ta’kidlaydi va tiklanish choralari gender muammolarini hal qilishda yetarli bo‘lmaganini bildiradi. Janubiy Osiyo mintaqasida gender kamsitish muammolari keng tarqalgan bo‘lsa-da, Pokistonning holati ayniqsa og‘ir.
Jahon Iqtisodiy Forumi 2025 yilda e’lon qilgan "Global gender kamsitish hisoboti"da Pokiston 156 davlat orasida 151-o‘rinni egalladi. Bangladesh kabi davlatlar ayollarni ish bilan qamrab olish va maosh farqlarini kamaytirishda aniq natijalarga erishgan bo‘lsa, Pokistonda bu sohada orqaga qaytish kuzatilmoqda.
Bu holat institutsional iroda va gender tengligi bo‘yicha siyosatlarni amalga oshirishdagi zaiflik haqida savollar tug‘diradi. ILO Pokistondan iqtisodiy raqobatbardoshlik va rivojlanish uchun gender sohasida islohotlar o‘tkazishni talab qilmoqda.
Gender bo‘yicha maosh farqi iqtisodiy jihatdan ham zarar keltiradi. McKinsey va Xalqaro Valyuta Fondining tadqiqotlariga ko‘ra, gender tengligi iqtisodiy o‘sish va innovatsiyalarni rag‘batlantiradi.
Pokistonda ayollarning ijtimoiy himoyasi va mehn
