Tayvan bo‘g‘ozi o‘nlab yillardan beri dunyo geosiyosatida eng nozik va muhim nuqtalardan biri bo‘lib kelmoqda. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Aynan shu hududda AQSH va Xitoy manfaatlari to‘qnashadi. Savol tug‘iladi: nega aynan Tayvan bu ikki davlat o‘rtasidagi raqobatda hal qiluvchi ahamiyatga ega?
Vashington rasmiy ravishda “yagona Xitoy” tamoyiliga amal qiladi va Xitoy Xalq Respublikasini yagona qonuniy hukumat sifatida tan oladi. Shu bilan birga, AQSH Tayvanga harbiy va siyosiy yordamni davom ettiradi, uning mudofaa imkoniyatlarini kuchaytiradi.
Pekin esa Tayvanni “isyonkor hudud” deb biladi va uning mustaqillik yo‘lidagi har qanday harakatini Xitoy suverenitetiga tahdid sifatida baholaydi. Shu sabab AQSHning Tayvanga oid har qanday bayonoti Xitoy tomonidan keskin e’tiroz bilan qarshi olinadi.
Yaqinda bu masala yanada keskinlashdi. AQSH Tayvanga katta hajmda qurol-yarog‘ yetkazib berish rejasini ma’qulladi.
Xitoy bunga javoban sanksiyalar joriy qildi va keng miqyosli harbiy mashqlar o‘tkazdi. Bu esa geosiyosiy raqobat faqat diplomatik emas, balki kuch ishlatishga asoslanganligini ko‘rsatmoqda.
Tayvan bo‘g‘ozi geoiqtisodiy jihatdan ham muhimdir. Xitoyning yirik portlari, jumladan, Shanxay va Shenchjen bu hududga yaqin joylashgan.
Tayvan bo‘g‘ozi Osiyoni Yevropa va Amerika bilan bog‘lovchi asosiy savdo yo‘llaridan biri hisoblanadi. Shu sabab bu hudud ustidan nazorat Xitoy uchun iqtisodiy xavfsizlik va strategik ustunlikni anglatadi.
Bundan tashqari, Tayvan jahon mikrochip ishlab chiqarish sanoatining markazi sanaladi. Tayvanning yetakchi kompaniyalari dunyo bo‘ylab talab yuqori bo‘lgan yarimo‘tkazgichlarning katta qismini ishlab chiqaradi.
Zamonaviy texnologiyalar, jumladan, sun’iy intellekt, avtomobilsozlik va harbiy texnologiyalar ushbu mikrochiplarga bog‘liq. Shu sababdan Tayvanni nazorat qilish AQSH va Xitoy o‘rtasidagi texnologik yetakchilik uchun kurashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Tayvanning demokratik tizimi ham bu masalani yanada murakkablashtiradi. Tayvan aholisi Pekin bilan birlashishni istamaydi.
Gonkongda yuz bergan voqealar “bir davlat — ikki tizim” modeliga ishonchni yo‘qotgan. AQSH esa Tayvanni demokratiya timsoli sifatida ko‘radi.
Agar Tayvanni yo‘qotsa, bu AQSHning Osiyodagi nufuzi va ittifoqchilari orasidagi mavqeiga putur yetkazishi mumkin. Xulosa qilib aytganda, Tayvan masalasi oddiy bir orol taqdiri emas.
Bu hudud dengiz yo‘llari, texnologiyalar, mafkura va geosiyosiy ta’sir uchun kurash maydonidir. Shu sababdan AQSH va Xitoy o‘rtasidagi har qanday ziddiyat aynan shu hududda jiddiy tus olmoqda va bu masala yaqin yillarda ham dolzarb bo‘lib qolishi aniq.
