O‘zbekiston sud tizimi raqamli texnologiyalar va sun’iy intellektning keng joriy etilishi bilan tub o‘zgarishlar oldida turibdi. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Prezident farmoni bilan qabul qilingan dastur sud ish yurituvini to‘liq raqamlashtirish va elektron shaklga o‘tkazishni maqsad qilgan. Ushbu tashabbus davlat boshqaruvini modernizatsiya qilish va qonun ijrosini nazorat qilishni kuchaytirish strategiyasining muhim qismi hisoblanadi.
Tasdiqlangan “Raqamli sud” konsepsiyasiga muvofiq, bosma hujjatlardan bosqichma-bosqich, ammo to‘liq voz kechiladi. Adliya vazirligi ma’lumotiga ko‘ra, buning uchun zarur texnik va apparat infratuzilmasi yaratilmoqda.
Yangi tizimning asosiy elementi sifatida sud hujjatlarini arxivlash uchun maxsus modul ishlab chiqiladi va Oliy sudning mavjud axborot platformalariga integratsiya qilinadi. Loyihaning tajriba bosqichi Toshkent sudlarida 2025 yil oxirigacha amalga oshiriladi, 2026-2027 yillarda esa bu amaliyot butun respublika sudlariga kengaytiriladi.
Eng muhim yangiliklardan biri sifatida sun’iy intellekt yordamida sud ishlarini tahlil qilish va natijalarini oldindan bashorat qilish tizimi joriy qilinadi. Fuqarolar va yuridik shaxslar da’vo arizasi topshirishdan oldin ishning imkoniyatlarini baholash va sud xarajatlarini hisoblash imkoniga ega bo‘ladilar.
Bu nafaqat aholining huquqiy savodxonligini oshiradi, balki sudlarga tushadigan befoyda da’volarni kamaytirishga xizmat qiladi. Da’vo arizalari va boshqa murojaatlar to‘liq raqamli formatda qabul qilinadi.
Bu sudlarga shaxsan borish zaruratini yo‘q qiladi va jarayon ishtirokchilari bilan masofadan turib hamkorlik qilish imkonini yaratadi. Shuningdek, sud hujjatlari va qarorlar loyihalarini avtomatik shakllantirish tizimi sud ishlarini tezlashtiradi va texnik xatoliklarni kamaytiradi.
Texnologik yangilanish bilan birga, huquqshunoslik fanini rivojlantirish va kadrlar salohiyatini oshirishga katta e’tibor qaratilmoqda. Dastur doirasida kiberhuquq bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar olib boriladi, sudyalar va sud xodimlari uchun raqamli savodxonlik darajasi muntazam oshiriladi.
Sudyalar oliy maktabi Adliya akademiyasiga aylantiriladi, bu esa kadrlar tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirishga xizmat qiladi. Reformalar korrupsiya xavfini kamaytirish va byurokratik to‘siqlarni bartaraf etishga ham qaratilgan.
Fuqarolik va iqtisodiy sudlardan tortib olingan bahsli bo‘lmagan ishlarni ma’muriy organlarga topshirish orqali oddiy masalalarni tezroq hal qilish ko‘zda tutilgan. Raqamli texnologiyalar yordamida ma’muriy va iqtisodiy ishlarni hududiy bog‘liqliksiz ko‘rib chiqish mumkin bo‘ladi.
Shuningdek, qonun va hukumat qarorlarining bajarilishini nazorat qilish kuchaytiriladi. Bu jarayonda ham sun’iy intellekt tizimlari faol qo‘llaniladi.
Davlat organlari rahbarlarining shaxsiy javobgarligi oshirilishi nazoratning samaradorligini yanada ta’minlaydi. Sun’iy intellektni sud tizimiga joriy etish global tendensiya hisoblanadi.
Masalan, dunyoda eng raqamlashtirilgan davlatlardan biri bo‘lgan Estoniyada bir necha yillardan beri kichik da’volar bo‘yicha mustaqil qaror chiqaruvchi “robot sudya” sinovdan o‘tkazilmoqda. Bu sud tizimini yengillashtiradi va fuqarolar uchun adolat jarayonini tezlashtiradi.
O‘zbekiston ham ushbu zamonaviy yondashuvlarni keng joriy qilishga intilmoqda.
