Havo ifloslanishi bolalar rivojlanishiga xavf solishi aniqlandi

Barselonadagi Global salomatlik instituti olimlari tomonidan olib borilgan tadqiqot bolalik davrida ifloslangan havoga duch kelish miyaning asosiy qismlari orasidagi aloqalarni zaiflashtirishini aniqladi. Bu haqda Environment International (EI) jurnalida e’lon qilingan maqolada xabar berildi.

Tadqiqot natijalari

Mutaxassislar 3600 dan ortiq bolalar ma’lumotlarini tahlil qilish orqali havo ifloslanishi bilan bog‘liq jiddiy muammolarni aniqladilar. Xususan, havoning yuqori darajadagi ifloslanishi miyaning po‘stloq va po‘stloq osti tuzilmalari orasidagi funksional aloqaning buzilishiga olib kelishi ma’lum bo‘ldi. Bu esa kognitiv funksiyalar, harakat va hissiyotlarni boshqarishga ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Bolalarda qattiq zarrachalar (PM2.5, PM10) va azot oksidlari (NO₂, NOx) kabi ifloslantiruvchi moddalar ta’sir darajasi o‘lchandi. So‘ngra 10 va 14 yoshlarida ularning miya faoliyati baholandi. Natijada, tug‘ilgandan uch yoshgacha bo‘lgan davrda havo ifloslanishiga duch kelgan bolalarda e’tibor va harakatni boshqarishga mas’ul bo‘lgan miya qismlarida bog‘liqlik pasaygani aniqlandi.

Uzoq muddatli ta’sirlar

Tadqiqotning yetakchi muallifi Monika Guksens bu o‘zgarishlar o‘smirlik davrida ham saqlanib qolishi mumkinligini ta’kidladi. Bu esa bolalarning neyron tarmoqlari rivojlanishiga uzoq muddatli salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkinligini ko‘rsatadi.

Shuningdek, olimlar homiladorlik paytida ifloslantiruvchi moddalarga duch kelish sakkiz yoshli bolalarda xotira uchun mas’ul bo‘lgan gippokamp hajmining kamayishiga olib kelishi mumkinligini ham aniqladilar. Ammo keyingi yillarda kompensator o‘sish kuzatilib, miyaning moslashuvchanligi qayd etildi.

Havo ifloslanishiga qarshi choralar

Tadqiqotchilar shaharlarda havo ifloslanishini kamaytirish va bolalar rivojlanishiga salbiy ta’sirni minimallashtirish uchun choralar ko‘rish zarurligini ta’kidlashdi. “Bizning natijalarimiz havo ifloslanishi miya faoliyatiga uzoq muddatli ta’sir ko‘rsatishi mumkinligini tasdiqlaydi. Bu qat’iy ekologik standartlar joriy etilishi zarurligini yana bir bor ko‘rsatadi”, — deydi tadqiqot hammuallifi Mishel Kusters.

Ilgari olimlar yotoqda smartfondan foydalanish uyqu sifatiga qanday ta’sir qilishini ham o‘rgangan edilar. Bu kabi tadqiqotlar inson sog‘lig‘iga ta’sir etuvchi turli omillarni yaxshiroq tushunishga yordam bermoqda.