Internet bolalar hayotining ajralmas qismiga aylandi. Texnologiyalar ularga bilim, ijod, erkin fikr berish bilan birga, juda xavfli tuzoqlarni ham taqdim etmoqda.
Ayniqsa, o‘smirlar yolg‘on ma’lumot, manipulyativ kontent va “chellenj” deb ataluvchi noxush o‘yinlar ta’sirida qolmoqda.
“Chellenj”lar va xayolli “layklar”ning halokatli oqibati
So‘nggi yillarda “Blue Whale”, “Momo challenge”, “Blackout Challenge” kabi virusli o‘yinlar ko‘plab bolalar hayotiga ta’sir qildi.
2025 yil boshida Buyuk Britaniyada to‘rt bola “Blackout Challenge”ni bajarishga urinib halok bo‘ldi. Ota-onalar “TikTok”ni sudga berdi.
Bu kabi misollar internetdagi xavf qanchalik real ekanini ko‘rsatadi.
Bolalar nima uchun oson ishonib qoladi?
Hali hayotiy tajribaga ega bo‘lmagan bolalar ma’lumotni tanlay olmaydi. Ular dezinformatsiyani haqiqat deb qabul qilib, psixologik bosimga tushib qolishadi.
Ayrimlari esa virtual dunyoda “e’tibor markazida” bo‘lish uchun hayotini xavfga qo‘yadi.
O‘zbekistonda himoya yetarlimi?
Qonunlar bor. Masalan, yolg‘on ma’lumot tarqatganlik uchun jarima yoki ozodlikni cheklash jazosi belgilangan.
Lekin bu choralar ko‘proq oqibatlarni bartaraf etishga qaratilgan. Oldini olish uchun tizimli yondashuv yetishmaydi.
Nima qilish kerak?
- Ota-onalar va o‘qituvchilar bolalarga internetda xavfli kontentni tanishni o‘rgatishi kerak;
- Maktablarda media savodxonlik bo‘yicha darslar joriy etilishi kerak;
- Platformalar zararli kontentni avtomatik aniqlab, 24 soat ichida o‘chirish tizimini joriy etishi shart;
- Davlat axborot xavfsizligi bo‘yicha profilaktik qonunlar qabul qilishi zarur.
Germaniya va Kanada kabi mamlakatlar bu sohada allaqachon samarali tizimlar yaratgan. Ulardan o‘rganish kerak.
Siz nima deb o‘ylaysiz — bolalarni internetdagi ko‘rinmas tahdidlardan asrash uchun eng samarali usul qaysi?
