Pokiston Binance'ning sobiq Bosh direktori Chanpen “CZ” Jaoni yaqinda tashkil etilgan Pokiston Kriptovalyuta Kengashiga maslahatchi etib tayinladi — bu organ mamlakatda blokcheyn texnologiyalari va raqamli aktivlarni joriy etishni nazorat qiladi. Shu bilan birga, xavotirga sabab bo‘ladigan jihat shundaki, Jao 2023 yilda pul yuvish qonunchiligini buzganini tan olgan va Binance bosh direktori lavozimidan ketgan edi.
AQSH Adliya vazirligi Jaoga nisbatan ushbu buzilishlar uchun ayblov e’lon qilgan va 36 oylik qamoq jazosini talab qilgan, ularning ta’kidlashicha, u "AQSH qonunlarini mislsiz darajada buzgan" va uning "jazosi uning jinoyatlarining jiddiyligini aks ettirishi kerak".
Shu bilan birga, Jao Kaliforniyada to‘rt oylik qamoq jazosiga hukm qilindi va 2024 yil sentyabrda ozod etildi. Binance 4,32 milliard AQSH dollari miqdorida jarima to‘lashga rozi bo‘ldi, Jao esa 50 million AQSH dollari va yana 50 million AQSH dollarini AQSH Komissiyasiga to‘lagan.
O‘tgan hafta Jao Qirg‘iz Respublikasiga blokcheyn va kriptovalyuta regulyatsiyasi bo‘yicha maslahat berishga rozi bo‘ldi, u milliy xorijiy investitsiyalar agentligi bilan anglashuv memorandumini imzoladi. Jao, Xitoyda tug‘ilgan, Kanada fuqarosi hisoblanadi.
Mutahassislar ta’kidlashicha, Xitoy Jaoni kriptovalyuta va blokcheyn texnologiyalari sohasida yetakchi ekspert sifatida xalqaro obro‘siga ta’sir qilmoqda, uni masalan Pokiston kabi Xitoy moliyaviy jihatdan ta’sir ko‘rsatadigan davlatlarda maslahatchi sifatida tayinlatib.
Jaoning pul yuvish qonunlarini buzishi bo‘yicha surishtiruv davomida AQSH Adliya vazirligi prokurorlari aytishicha, Binance jinoyatchilarni qarshi olgan va 100 000 dan ortiq shubhali tranzaksiyalar, jumladan HAMOS, Al-Qoida va Islomiy davlat terrorchi guruhlari bilan bog‘liq holatlar haqida xabar bermagan. Ular shuningdek ta’kidlashicha, Jao birjasi bolalarga nisbatan jinsiy zo‘ravonlik materiallarini sotishga va shifrlangan tahdid dasturlari orqali mablag‘ yig‘ishga yordam bergan.
Pokiston Jaoni "strategik maslahatchi" sifatida yangi tashkil etilgan kriptovalyuta kengashiga tayinladi, uning isbotlangan jinoiy obro‘siga qaramay. Budjet tanqisligiga uchragan mamlakat kriptovalyuta savdosini qonuniylashtirish, xalqaro investitsiyalarni jalb qilish va blokcheyn texnologiyalarini zaif iqtisodiyotiga integratsiya qilishni rejalashtirmoqda. 2024 yil mart oyida Britaniya fuqarosi Sakib moliya vazirining kriptovalyuta masalalari bo‘yicha bosh maslahatchisi etib tayinlangan edi.
Pokiston Markaziy banki an’anaviy ravishda kriptovalyutaga nisbatan ogohlik bildirib kelgan, firibgarlik, pul yuvish va moliyaviy barqarorlik bilan bog‘liq xavotirlarga asoslanib. Ta’kidlash joizki, Pokiston Moliyaviy choralar ishlab chiqish guruhi (FATF) tomonidan terrorizmni moliyalashtirish va pul yuvish bo‘yicha "kuk rangli ro‘yxat"ga kiritilgan.
Mamlakat 2018 yil iyun oyida ushbu ro‘yxatga kiritilgan, chunki FATF tavsiyalariga mos kelmagan: xavf-xatarlarni baholash, milliy hamkorlik, maqsadli sanksiyalar, oldini olish choralari, tegishli tekshiruvlar, ichki va tashqi nazorat, huquqni muhofaza qilish, pul yuvish va terrorizmni moliyalashtirish sohalarida regulyatsiya va nazorat.
Shunday qilib, Pokistonning pul yuvish va raqamli terrorizmni moliyalashtirish sohasidagi yomon obro‘si kriptovalyuta va blokcheyn texnologiyalariga tobora ko‘proq bog‘liq bo‘lib borgan sari yanada noaniq va surishtirish uchun qiyin ahvolga keladi. Hozirda taxminan 15-20 million pokistonlik raqamli aktivlar bilan savdo qiladi. AQSH, ayniqsa Tramp ma’muriyati paytida va BAA kabi mamlakatlar kriptovalyutaga mos siyosat qabul qilgan bir paytda, Pokiston global tendensiyalardan orqada qolmaslik va raqobatbardosh bo‘lishga intilayapti.
Ta’kidlash lozimki, Pokiston 1958 yildan buyon Xalqaro valyuta jamg‘armasidan (XVJ) 20 dan ortiq kredit olgan, oxirgisi 2024 yil sentyabrda 7 milliard dollar miqdorida tasdiqlangan. Mamlakat XVJning beshinchi yirik qarzdori hisoblanadi. Kreditni tasdiqlash paytida Pokiston kengashga bu so‘nggi kredit bo‘lishini va’da qilgan, ammo bu ehtimol juda kam.
Federal hukumat kriptovalyuta savdosini nazoratli muhitga integratsiya qilgan holda kapitaldan foyda soliqlari va savdodan qo‘shimcha daromad olishni rejalashtirmoqda.
Islomoboddagi siyosatchilar yangi kriptovalyuta siyosati orqali fiskal defitsitni qisqartirish va mamlakatning tashqi qarzlarga bog‘liqligini kamaytirishni ko‘zlamoqda. Pokiston tashqi qarzining uchdan ikki qismi Xitoyga to‘g‘ri keladi, u Islomobodni pul-kredit siyosatida o‘zgarishlar kiritish va qarzlarni qaytarishga qattiq turib talab qilmoqda. Jaoni kriptovalyuta strategiyasi bo‘yicha maslahatchi etib tayinlash, ehtimol, Xitoy ta’sirining natijasidir.
Bundan tashqari, murakkab raqamli moliya ekotizimi mamlakat harbiy rahbariyati va korrupsiyaga botgan siyosiy elitalarga blokcheyn texnologiyalari orqali pul yuvish imkonini berishi mumkin. Mutahassislar, shuningdek, Pokiston kriptovalyutalardan qo‘shni mamlakatlarga, ayniqsa Hindistonga qarshi terrorizmni moliyalashtirishda foydalanishi mumkinligini taxmin qilmoqda.
2020-21 yillarda Pokistonda kriptovalyuta tranzaksiyalari hajmi 20 milliard dollarga yetdi, bu 711% o‘sish bo‘lib, mamlakatni dunyodagi eng faol kriptovalyuta bozorlaridan biriga aylantirdi. Bu o‘sishga qaramay, Pokiston Markaziy banki detsentralizatsiyalashgan tarmoqlar bilan bog‘liq o‘zgaruvchanlik, noqonuniy foydalanish va xavfsizlik muammolarini ta’kidlamoqda. Shuningdek, blokcheyndagi detsentralizatsiyalangan operatsiyalar tabiati nazoratni murakkablashtirayotgani va firibgarlik, pul yuvish hamda terrorizmni moliyalashtirish bo‘yicha xavotirlarga sabab bo‘layotganini bildirmoqda.
Ushbu xavotirlar markazlashtirilgan organsiz nazoratni ta’minlash qiyinligini ko‘rsatadi. Shunga qaramay, siyosatda keskin burilish sifatida, Pokiston hukumati kriptovalyuta kengashi kabi tashabbuslarni boshladi, bu AQSH e’tiborini tortish va global raqamli tendensiyalarga yetishishga intilishni namoyon etmoqda, hali ham yechim topilmagan regulyativ muammolarni chetlab o‘tib.
FATF'ning pul yuvish va terrorizmni moliyalashtirish bo‘yicha surishtiruvlari haqidagi so‘nggi hisobotlari ko‘rsatmoqdaki, Pokiston hali ham ko‘plab tavsiyalar bo‘yicha, ayniqsa kuchaytirilgan tekshiruv va moliyaviy bo‘lmagan korxonalarni nazorat qilish masalalarida qiyinchiliklarga duch kelmoqda.
Shu bilan birga, kriptovalyuta kengashining ishga tushirilishi moliyaviy landshaftni modernizatsiya qilish va xorijiy investitsiyalarni jalb qilish urinishi sifatida taqdim etilmoqda. Biroq bu ko‘proq siyosiy manyovrdir — AML va CFT doirasidagi hal qilinmagan muammolarga yechim bermasdan modernizatsiya va raqamli innovatsiyani namoyish qilish harakati. To‘liq regulyativ asos yaratilmasdan kriptovalyuta tashabbuslariga ustuvorlik berish Pokiston moliya tizimini pul yuvish va noqonuniy moliyalashtirish, jumladan giyohvand moddalar savdosi va terrorizmni moliyalashtirish xavfiga duchor etadi.
Bundan tashqari, Jaoni “strategik maslahatchi” etib tayinlash — uning jinoiy o‘tmishiga qaramasdan — Pokistonning iqtisodiyotini blokcheyn texnologiyalari va detsentralizatsiyalashgan kriptovalyuta savdosi orqali raqamlashtirish urinishini qonuniylashtirish harakati hisoblanadi. Mustahkam regulyativ nazoratsiz Pokistonning kripto-do‘stona tashabbuslari muvaffaqiyatsizlikka uchrashi ehtimoli yuqori va mahalliy hamda xalqaro islomchi guruhlar tomonidan pul yuvish, noqonuniy savdo va terrorizmni moliyalashtirish maqsadida suiiste’mol qilinishi mumkin.
