Kolorado universiteti olimlari uzoq yillar davomida muz qatlamida “uyqu” holatida bo‘lgan mikroorganizmlarni qayta jonlantirishga muvaffaq bo‘ldi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Tadqiqot uchun namunalar Alyaskada joylashgan, 100 metrdan chuqurroq bo‘lgan maxsus tunnel devorlaridan olingan. Tunnel devorlarida qadimiy hayvonlar — bizonlar va mamontlarning qoldiqlari saqlanib qolganligi bu hududning tabiiy arxiv ekanini yana bir bor tasdiqlaydi.
Olimlar ma’lumotiga ko‘ra, tunnelga kirish bilan seziladigan noxush hid mikroblarning hayotiy faoliyati bilan bog‘liqdir. Ular taxminan 40 ming yilga yaqin bo‘lgan bir necha namunani yig‘ib, ularga suv qo‘shib, 4 dan 12 daraja Selsiygacha bo‘lgan sharoitda inkubatsiya o‘tkazdi.
Natijada mikroorganizmlar asta-sekin hayotga qaytdi va laboratoriya sharoitida ko‘rinadigan koloniyalar hosil bo‘ldi. Qiziqarli jihati shundaki, muzdan chiqqan mikroblar darhol faoliyatni boshlamaydi.
Ularning to‘liq faollikka erishishi uchun bir necha oy vaqt talab qilinadi. Shundan so‘ng ular organik moddalarni parchalay boshlaydi va karbonat angidrid ajratadi.
Bu jarayon iqlimshunoslarni chuqur xavotirga solmoqda, chunki abadiy muzliklar erishi bilan mikroblarning faollashuvi issiqxona gazlari miqdorini oshirishi va iqlim o‘zgarishini tezlashtirishi mumkin. Abadiy muzlik — bu tuproq, muz va tog‘ jinslarining yillar davomida muzlab qolgan aralashmasi bo‘lib, shimoliy yarimshar quruqliklarining to‘rtdan bir qismini qamrab oladi.
Bu qatlam vaqt kapsulasi vazifasini bajaradi, unda hayvon va o‘simlik qoldiqlari bilan birga millionlab bakteriya va boshqa mikroorganizmlar muzlatilgan holatda saqlanib kelgan. Shu sababli, abadiy muzliklar tez erisa, o‘tgan davr bioxilma-xilligining katta qismi zamonaviy muhitga aralashishi ehtimoli mavjud.
Laboratoriya tajribalari mikroorganizmlarning hayotchanligi va metabolik faollikka qaytish imkoniyatining yuqori ekanligini ko‘rsatmoqda. Bu esa katta savolni yuzaga keltiradi: agar abadiy muzliklar barqarorligini yo‘qotsa va katta maydonlar erisa, tabiiy uglerod aylanishiga qo‘shimcha bosim tug‘ilmaydimi?
Olimlar bu holatga ehtiyot choralarini oldindan ko‘rishni tavsiya qiladi. Abadiy muzliklarning holatini doimiy nazorat qilish, yer osti gazlarining ajralishini o‘lchash, biologik xavfsizlik protokollarini yangilash va xavf modellarini takomillashtirish zarur.
Chunki bu masala faqat geologiya yoki mikrobiologiya sohasiga emas, balki butun dunyo iqlim tizimiga bevosita ta’sir qiladi. Ilmiy jamoatchilik fikricha, bunday tadqiqotlarning natijalari kelajakda tabiat resurslarini boshqarish va xavflarni baholash siyosatida muhim ahamiyatga ega bo‘ladi.
