Rustam Pasha - so'nggi yangiliklar

Shahzoda Mustafaning, Usmoniylar sulolasining vorisi, otasi, Buyuk Sulaymonning buyrug‘i bilan qatl etilishi tarixi hanuzgacha tarixchilar orasida chuqur tahlil mavzusi bo‘lib qolmoqda. Bu haqida Upl.uz xabar berdi. Ushbu voqea sulola tarixidagi eng fojiali hodisalardan biri sifatida davlat hokimiyati, sodiqlik va davlat zaruriyati haqidagi asosiy savollarni ko‘taradi. Saroy ichidagi intriga bilan davlatga xiyonat o‘rtasidagi chegaralar juda nozik bo‘lib, batafsil o‘rganishni talab qiladi. XVI asrning o‘rtalariga kelib, shahzoda Mustafa mislsiz obro‘ga ega edi. O‘z viloyati — sandjakni boshqarib, u nafaqat oddiy xalq orasida, balki armiya elitasida ham mustahkam sodiqlikni qozondi. Yanicharlar va sipahilar uni keksa sulthoning munosib vorisi sifatida ko‘rishardi. Ularni Mustafani yaqinlashayotgan Fors yurishida qo‘mondon qilib tayinlash talablari siyosiy bosim sifatida markaziy hokimiyatga yetib bordi. Sulaymonning sog‘lig‘i yomonlashayotgani haqidagi mish-mishlar fonida, shahzoda Mustafaning mashhurligi xavfli vaziyatni yuzaga keltirdi, ammo ochiq isyon chaqiriqlari yuzaga kelmadi. Fojianing boshlanishiga sabab buyuk vezir Rustam Pashaning uyushtirgan operatsiyasi bo‘ldi. U sulthoning kuyovi va xotini Hyurrem Sultaning sodiq ittifoqchisi sifatida Mustafaning Fors shohi Tahmaspga yo‘llagan qalbaki maktubini tayyorladi. Ushbu maktubda Mustafa sulthoning qarshisida ittifoq taklif qilardi. Shuningdek, qalbaki javob maktubi ham taqdim etildi. Bu ikki hujjat Sulaymonga davlatga xiyonat ayblovini asoslashda xizmat qildi va o‘lim jazosiga sabab bo‘ldi. Mustafaning o‘z harakatlari ham faqat ijobiy ko‘rinishda emas edi. 1541 yilda Avstriya elchisi bilan maktub almashgani haqidagi gaplar ishonchli arxivlarda tasdiqlanmadi. Biroq uning sochini o‘stirish kabi qonunga zid harakatlari qayd etilgan. Usmoniy saroy protokoliga ko‘ra, shahzoda taxtga o‘tirguncha soqol o‘stira olmas edi, chunki soqol sulthoning suverenligini ramziy etardi. Mustafaning soqol o‘stirishi siyosiy e’tiroz sifatida qabul qilindi. Ko‘pchilik tarixchilar bu harakatni shaxsiy kibr emas, balki Hyurrem Sultan va Rustam Pashaning o‘g‘illarini taxtga o‘tkazishga qarshi siyosiy namoyish deb hisoblaydi. Vaziyatda yutqazish yo‘li yo‘q edi. Rustam Pasha tomonidan tayyorlangan qalbaki dalillar bo‘lsa-da, Sulaymon uchun Mustafaning armiya ichidagi ta’siri xavotir uyg‘otardi. Mamlakat fuqarolar urushiga yaqin edi. Usmoniy qonunlariga ko‘ra, hatto ochiq isyon bo‘lmasa ham, davlat barqarorligiga tahdid mavjud bo‘lsa, eng yuqori jazo qo‘llanardi. Absolyut monarxiyada bunday choralar davlatning omon qolishi uchun zarur edi. Mustafaning qatlidan keyin armiya ichidagi noroziliklar kuchayganida, qalbaki maktublar haqiqati oshkor bo‘la boshladi, ammo Rustam Pasha jazolanmadi. U vaqtincha lavozimidan chetlatilib, surgunga yuborildi, bu esa uning va Hyurrem Sultaning saroydagi siyosiy nazoratining qanchalik kuchli ekanligini ko‘rsatadi. Keyinchalik ular yana bir buyuk vezir, Qora Ahmad Pashani qatl ettirishga muvaffaq bo‘ldilar. Shahzoda Mustafa bevosita xoin emas edi; u otasiga qarshi qurol ko‘tarishmagan va dushman bilan ittifoq tuzmagan. Biroq uning mashhurligi va siyosiy harakatlari uni sulthoning hokimiyati uchun xavfga aylantirdi. Ko‘plab tarixchilar fikricha, bu davrdagi asosiy beqarorlik sababchisi Mustafaning emas, balki Hyurrem Sultan va uning farzandlari uchun taxtni ta’minlashga bo‘lgan keskin harakatlari edi. Ushbu kurash nafaqat Mustafaning, balki davlatga sodiq ko‘plab shaxslarning halok bo‘lishiga olib keldi va uzoq muddatda imperiyaning zaiflashishiga sabab bo‘ldi.

XVI asr Usmonli imperiyasida tashqi ko‘rinishning har bir elementi, kiyim-kechakdan tortib soch turmagacha, chuqur ma’noga ega edi. Bu haqida Upl.uz xabar berdi. Xususan, hukmdorning soqoli alohida ahamiyatga ega bo‘lgan. “Ulug‘ asr” serialida shohzoda Mustafo sharafli va hurmatga sazovor voris sifatida tasvirlangan bo‘lib, uni xalq va yangi arilar qo‘llab-quvvatlagan. Biroq, uning obrazidagi bir tafsilot, serialda alohida ta’kidlanmagan bo‘lsa-da, uning fojiali taqdirida muhim rol o‘ynagan. Bu Mustafoning soqoli bo‘lib, u zichligi va uzunligi bilan otasi, Sulaymon Qudratli sultonning soqoli bilan taqqoslanar edi. Usmonli an’analariga ko‘ra, sultonning soqoli shunchaki uslub elementi emas, balki oliy hokimiyat ramzi edi. Faqat padishoh uzoq va zich soqol o‘stirishga haqli bo‘lib, bu uning mavqeini ta’kidlagan. Vorislar, hatto kattalar shohzodalar ham, bu tartibni buzmasliklari va hukmdorga tashqi ko‘rinishda o‘xshashlikdan saqlanishlari shart edi. Bu qoidalar saroy etiketi va ierarxiyasining ajralmas qismi hisoblangan. Mustafo, Sulaymonning katta o‘g‘li va viloyat hokimi sifatida, ataylab bu odatni buzib, otasining soqoliga o‘xshash soqol o‘stirgan. Bunday harakat e’tiborsiz qolmagan. Mustafo yangi arilar yoki saroy ahlining oldida sulton soqoliga teng soqoli bilan paydo bo‘lganda, bu ochiq signal sifatida qabul qilingan. Uning tashqi ko‘rinishi "Men hukmronlikka tayyorman, otamdan kam emasman" degan ma’noni bildirgan. Usmonli saroyida har bir imo-ishora va kiyim tafsiloti diqqat bilan tahlil qilingan, shunday qilib Mustafoning bu harakati taxtga da’vo qilish bilan tenglashtirilgan. Sulaymon uchun, o‘z mutlaq hokimiyatini saqlashga intilgan shaxs sifatida, bu jiddiy tahdid bo‘lgan. Vaziyat siyosiy intrigalar bilan yanada murakkablashgan. Boshqa shohzodalar onasi Hyurrem Sultan va uning ittifoqchisi, buyuk vezir Rustam-pasha, Sulaymonning Mustafoga bo‘lgan ishonchini susaytirish uchun har qanday imkoniyatdan foydalangan. Ular Mustafoning birovga qarshi fitna qilmoqchi ekanligi haqida mish-mish tarqatib, uni taxt uchun xavf sifatida ko‘rsatgan. Mustafoning fitna qilgani haqida aniq dalillar bo‘lmasa-da, uning xatti-harakati, jumladan, ko‘zga tashlanadigan soqoli, sultonning shubhasini kuchaytirgan. Sulaymon nazarida bu o‘g‘lining o‘zini hukmdor bilan teng deb ko‘rsatishga urinishi edi va bunday holat qabul qilib bo‘lmas edi. Mustafo soqoli shaxsiy tanlov bo‘lishdan tashqari, siyosiy bayonotga aylangan. Bu uning yangi arilar va xalq orasida mashhurligini ko‘rsatgan, bu esa sultonni yanada xavotirga solgan. Usmonli imperiyasida sultonning hokimiyati mutlaq bo‘lgani uchun, bunday ramziy harakatlar davlat barqarorligiga tahdid sifatida qaralgan. Sulaymon nazoratni yo‘qotishdan qo‘rqib, atrofdagi intrigalar ta’sirida o‘g‘lini yo‘q qilishga qaror qilgan. 1553 yilda Mustafo otasining huzuriga chaqirilib, Sulaymonning farmoni bilan qatl etilgan. Usmonli imperiyasida soqol darajasi va shaklini tartibga soluvchi maxsus farmonlar mavjud bo‘lgan. Masalan, yangi arilar va saroy a’zolari sulton soqolidan qisqaroq soqol o‘stirishlari shart bo‘lgan, bu ierarxiyani buzmaslik uchun amalga oshirilgan qat’iy qoidalar edi.

2025 yil 15 dan 19 sentyabrga qadar Toshkent shahrining sakkiz tumani ayrim hududlarida issiq suv ta’minoti vaqtincha to‘xtatiladi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Bu haqda Kursiv.media xabar berdi. Issiq suv uzilishi Veolia Energy Tashkent kompaniyasi tomonidan qish mavsumiga tayyorgarlik doirasida amalga oshirilayotgan profilaktika ishlari bilan bog‘liqdir. Issiq suv ta’minoti uziladigan hududlar quyidagilardan iborat: Yashnobod tumani, jumladan Qorasuv, Beshariq, Birlashgan, Elbek, Asalobod, Quruvchilar, Uysizlar, Parkent, Chulpon, Alimkent ko‘chalari, shuningdek Tuzel-1 dan 4 gacha bo‘lgan massivlar, Uysizlar-1, Asalobod-1 va 2 massivlari hamda Aviasozlar shaharchasi. Mirobod, Yunusobod, Shayxontohur va Yakkasaroy tumanlarida Amir Temur va Mustaqillik prospektlari, Sharof Rashidov, Navoiy, Bobur, Glinka, Shota Rustaveli, Bogiboston va Arnasoy ko‘chalari hamda boshqa ayrim hududlarda issiq suv berilishi to‘xtaydi. Chilonzor tumanida Katta Chilonzor, Muqimi, Seul va Choponota ko‘chalari hamda Ts-1, 2, 4, 5, 7, Oqtepa, Chilonzor (1-5, 7, E, I), Qushbegi, Boshliq va Uchuvchilar shaharchalari issiq suv ta’minotidan uziladi. Shuningdek, Sergeli va Mirzo Ulug‘bek tumanlarining ayrim hududlarida ham issiq suv uzilishi kuzatiladi. Fuqarolardan ushbu vaqt davomida suvdan oqilona foydalanishlari va zarur ehtiyot choralarini ko‘rishlari so‘raladi. Profilaktika ishlari tugagach, issiq suv ta’minoti tiklanadi. Manba: Kursiv.media

Apple kompaniyasi yaqinda yangi iPhone 17 smartfonini taqdim etdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Toshkentdagi "Malika" bozorida sotuvchilar bilan suhbat natijasida ushbu yangi modellar uchun taxminiy narxlar aniqlangan. Ma’lum bo‘lishicha, iPhone 17 smartfonlari O‘zbekistonda 23 sentyabrdan boshlab sotuvga chiqariladi. Narxlar xotira hajmi va qurilmaning funksiyalariga qarab farqlanadi. Masalan, iPhone 17 ning 256 gigabaytli modeli taxminan 16 million 250 ming so‘m atrofida baholanmoqda. Kattaroq xotira hajmiga ega modellarning narxi esa yuqoriroq bo‘ladi. iPhone 17 Pro va Pro Max versiyalari esa yanada ko‘p funksiyalar va imkoniyatlarga ega bo‘lib, ularning narxlari 23 million so‘mdan boshlanib, 50 million so‘mga yaqinlashadi. Ushbu yangi smartfonlar O‘zbekiston bozorida katta qiziqish uyg‘otishi kutilmoqda. Xaridorlar uchun eng maqbul variantni tanlashda xotira hajmi va byudjet muhim omillar hisoblanadi. Shuningdek, rasmiy savdo nuqtalarida to‘liq kafolat va xizmat ko‘rsatish imkoniyatlari taqdim etilishi kutilyapti. Yangi iPhone 17 modellarining O‘zbekistonda sotuvga chiqishi smartfon bozorida yangiliklar va raqobatni kuchaytiradi.

Mashhur turk aktrisasi Hande Erchel va tadbirkor Hakan Sabanji o‘rtasidagi munosabatlarga doir so‘nggi paytlarda ko‘plab mish-mishlar tarqalmoqda. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ayniqsa, juftlikning ajrashgani haqidagi xabarlar muxlislar orasida katta qiziqish uyg‘otdi. Gel Konuşalım dasturida ilk bor gapirgan Hakan Sabanji esa ularning munosabatlariga oid da’volarga o‘z munosabatini bildirdi. U shaxsiy hayoti haqida keng gapirishni istamagan bo‘lsa-da, ayrim gap-so‘zlarga aniqlik kiritdi. Hakan Sabanji ajralish masalasini muhokama qilishni istamasligini, chunki bu ularning shaxsiy hayotiga taalluqli ekanligini ta’kidladi. Shuningdek, u xiyonat haqidagi mish-mishlar mutlaqo asossizligini bildirdi. Oldinroq Hande Erchel ijtimoiy tarmoqlardagi sahifasidan Sabanji bilan tushgan barcha suratlarini o‘chirib tashlagan edi. Bu esa turk matbuotida ularning ajralgani haqidagi xabarlarga asos bo‘ldi. Mashhur jurnalist Birsen Altuntash juftlik orasida jiddiy kelishmovchilik borligini ta’kidlagan, ammo rasmiy ajrim hali sodir bo‘lmaganini ma’lum qilgan. Shunga qaramay, Hande va Hakan hanuz bir-birlariga ijtimoiy tarmoqlarda obuna bo‘lib qolishgan. Muxlislarning bir qismi ularning munosabatlari qayta tiklanishiga umid bildirsa, boshqalar esa bu jarayon shunchaki ommaviy axborot vositalari uchun reklama bo‘lishi mumkinligini taxmin qilmoqda.

Vengriyaning Seksard shahrida noodatiy va qiziqarli voqea – qabr qazish bo‘yicha 18-xalqaro chempionat bo‘lib o‘tdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ushbu musobaqa mamlakatning Qabr qazuvchilar uyushmasi tomonidan aniq reja va tartib asosida tashkil etildi. Tadbir kasb sohasi nufuzini oshirishga xizmat qildi. Musobaqada ishtirokchilar ikki kishilik jamoalar shaklida qatnashdi. Ularga ikki soat vaqt berildi. Shu vaqt ichida har bir jamoa 200x80 santimetr o‘lchamda va 160 santimetr chuqurlikda qabr qazishi kerak edi. Ushbu qoidalar ishtirokchilardan nafaqat mahorat, balki diqqat va tezkorlikni ham talab qildi. Chempionat yakunida Parakletosz Nonprofit jamoasi g‘olib deb topildi. Bu jamoa ketma-ket ikkinchi yil chempionlikni qo‘lga kiritdi, bu ularning puxta tayyorgarligi va kasbiy darajasining yuqori ekanligini ko‘rsatdi. Tashkilotchilarning ta’kidlashicha, bunday musobaqalar kasb nufuzini oshirish bilan birga, yosh avlodni professional mutaxassislar bilan yaqindan tanishtiradi. Shuningdek, ishtirokchilarga jamoaviy hamkorlik va sog‘lom raqobat muhitida ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Bu tadbirlar kasbiy malakani oshirish va sohani yanada rivojlantirish uchun muhim ahamiyatga ega.

O‘tgan yillarda "Yuventus" jamoasida o‘ynagan taniqli futbolchi Edgar Davids tanishi Nabila Habibining o‘g‘irlik qilgani haqida xabar oldi. Bu haqida Euro-football.ru xabar berdi. Bu haqda ad.nl portali ma’lumot berdi. Nashr ma’lumotlariga ko‘ra, Davids o‘zining rasm kolleksiyasining o‘g‘irlanganini bir necha yil o‘tib bilib qolgan. U kolleksiyani ishonch bildirgan odamga topshirgan edi. Bir muddat Habibi ham uning uyida yashagan. Davids kolleksiyasi xavfsiz joyda saqlanayotganiga ishonar ekan, Habibi 37 ta rasmni o‘g‘irlab, ularni turli lombardlarga garovga qo‘ygan va taxminan 30 ming yevro olgan. 2017 yilda Habibi qarzlarini to‘lay olmagach, lombardlar rasmlarni sotish huquqiga ega bo‘lgan. Sotib olganlardan biri rasmning orqa tomonida Davidsning ismini ko‘rib, ijtimoiy tarmoqlar orqali unga murojaat qilgan. Shundan so‘ng Davids sudga murojaat qilgan. Habibi o‘g‘irlikni tan olgan. Avvalroq u jinoyat ishlari bilan bog‘liq muammolarga duch kelgan va tanishidan 3500 yevro olgan holda qoldirgan edi.

London shahrida tarixdagi eng yirik namoyishlardan biri bo‘lib o‘tdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ma’lumotlarga ko‘ra, taxminan 1,5 million kishi «Qirollikni birlashtir» shiori ostida ko‘chalarga chiqdi. Ushbu katta aksiya Temza daryosining janubiy sohilida joylashgan Sazerk tumanida boshlandi. Namoyishchilar poytaxt markaziga yo‘nalib, Uaytholl hukumat binosi tomon harakat qilishdi. Ular Vestminster ko‘prigidan o‘tib, asosiy yig‘ilish joyi bo‘lgan bosh vazir Kir Starmerning qarorgohi oldidagi ko‘chada to‘plandi. Tashkilotchilarning ma’lumotlariga ko‘ra, ushbu yirik harakatni English Defence League harakati asoschisi Tommi Robinson uyushtirgan. London ko‘chalarida yig‘ilgan odamlar turli plakatlar, shiorlar va da’vatlar bilan chiqish qildi. Kuzatuvchilar ta’kidlashicha, bu namoyish Buyuk Britaniyaning siyosiy jarayonlariga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuningdek, namoyish nafaqat ishtirokchilar soni bilan, balki uyushganligi va siyosiy rang-barangligi bilan ham tarixiy voqea sifatida e’tirof etildi. Bu harakat mamlakatdagi siyosiy muhitda yangi davr boshlanishiga sabab bo‘lishi kutilmoqda. London aholisi tomonidan keng qo‘llab-quvvatlangan ushbu namoyish siyosiy faollik va birlashishning yorqin namunasi bo‘ldi.

Prezidentning qaroriga muvofiq, Toshkent shahrida ToshTech texnika universiteti tashkil etiladi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ushbu yangi oliygoh mamlakatimizda zamonaviy muhandislik bilimlarini rivojlantirish va raqobatbardosh mutaxassislar tayyorlashda muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Qarorga ko‘ra, universitet akademik, moliyaviy hamda tashkiliy boshqaruv masalalarida to‘liq mustaqillikka ega bo‘ladi. Bu ta’lim jarayonini xalqaro standartlarga muvofiq tashkil etishga imkon beradi. 2025-2026 o‘quv yilidan boshlab davlat byudjeti hisobidan bir yillik tayyorlov kursi ochiladi. Ushbu kurs abituriyentlarga murakkab fanlarga tayyorlanishda yordam beradi. Keyingi yildan, ya’ni 2026-2027 o‘quv yilidan universitetda bakalavriat yo‘nalishlari faoliyat boshlaydi. Talabalar zamonaviy fanlar bo‘yicha ta’lim olish imkoniga ega bo‘ladilar. Shuningdek, 2027-2028 o‘quv yilidan magistratura va oliy ta’limdan keyingi bosqichlar ham bosqichma-bosqich joriy etiladi. Universitetda o‘qish davlat granti va to‘lov-kontrakt asosida tashkil etiladi. Darslar nafaqat o‘zbek tilida, balki xorijiy tillarda ham olib boriladi. Bu orqali talabalar xalqaro tajribaga ega bo‘lib, bilimlarini yanada kengaytirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Eng muhim jihati shundaki, 2029-2030 o‘quv yiliga qadar qabul qilinadigan barcha talabalar davlat granti asosida to‘liq bepul ta’lim oladilar. Mazkur tashabbus orqali ToshTech texnika universiteti mamlakatimizdagi muhandislik va ilmiy-tadqiqot salohiyatini oshirishda, shuningdek, yoshlar uchun yangi imkoniyatlar yaratishda muhim rol o‘ynaydi (manba: zamin.uz).

Suriya fuqarolar urushi davomida minglab bolalar ota-onalaridan ajralib, turli yetimxonalar va muassasalarga joylashtirilgan. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ba’zi holatlarda ular o‘z qarindoshlari qo‘liga berilmagan, hujjatlari o‘zgartirilib, begona joylarda saqlangan. Hozirda ko‘plab oilalar farzandlarining tirik yoki yo‘qligidan bexabar bo‘lib qolmoqda. BBC va xalqaro tashkilotlarning tekshiruviga ko‘ra, kamida 323 bola yashirincha qarindoshlaridan ajratilgan. Eng ko‘p bola qabul qilgan muassasalardan biri Avstriyada joylashgan SOS Children’s Villages International tashkiloti bo‘lib, ayrim sobiq xodimlar bu yerda bolalarning shaxsi o‘zgartirilgani va ular bilan aloqaga ruxsat berilmagani haqida ma’lumot bergan. Tashkilot ushbu ayblovlarni qisman rad etsa-da, bolalar taqdiri yuzasidan afsusda ekanini bildirgan. SOS rahbariyati Suriyadagi muassasalarda bolalarning noqonuniy ravishda ota-onasidan ajratilishi bo‘yicha mustaqil tekshiruv o‘tkazilishini ma’lum qilgan. Hozirda yuzlab onalar farzandlarini izlashda davom etmoqda. Ular bir muassasadan boshqasiga borib, farzandlarini topishga harakat qilmoqda. Suriyada yangi hukumat ham bu masalani o‘rganishni boshlagan, ammo resurslarning yetishmasligi sababli hali aniq natija olinmagan. Bu muammo hal etilishi uchun xalqaro hamkorlik va keng qamrovli tekshiruv zarur hisoblanadi.