Xitoy, Pokiston va Afg‘oniston o‘rtasidagi diplomatik munosabatlar mintaqaviy xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlashda muhim ahamiyatga ega. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
So‘nggi vaqtlarda Pokiston va Afg‘oniston o‘rtasida yuzaga kelgan chegaradagi to‘qnashuvlar va o‘zaro ayblovlar mintaqadagi keskinlikni kuchaytirdi. Bu holat Janubiy va Markaziy Osiyodagi xavfsizlik masalalarining qanchalik zaif ekanligini ko‘rsatmoqda.
Xitoy, o‘z navbatida, ushbu mintaqada barqarorlikni ta’minlashga intilib, diplomatik vositachi sifatida faoliyat yuritmoqda. Ayniqsa, Xitoyning “Bir makon, bir yo‘l” tashabbusi doirasidagi sarmoyalari va infratuzilma loyihalari uning mintaqadagi ta’sirini kuchaytirishga xizmat qilmoqda.
Shu bilan birga, Pokiston va Afg‘oniston o‘rtasidagi siyosiy va xavfsizlik muammolari Xitoyning vositachilik harakatlariga jiddiy to‘siq bo‘lmoqda. Pokiston o‘z ichki xavfsizlik muammolariga, xususan, “Tehrik-i-Tolibon Pokiston” kabi jangari guruhlar bilan bog‘liq masalalarga ko‘proq e’tibor qaratmoqda.
Afg‘oniston esa o‘z milliy suverenitetini saqlashga intilib, tashqi aralashuvlardan ehtiyot bo‘lmoqda. Natijada, Xitoyning vositachilik sa’y-harakatlari ramziy ahamiyat kasb etsa-da, amaliy natijalar yetarlicha samarali bo‘lmayapti.
Xitoyning iqtisodiy yondashuvi ham mintaqadagi barqarorlikni ta’minlashda yetarlicha kuchli vosita emasligi ayon bo‘lmoqda. Masalan, Afg‘onistondagi Mes Aynak mis koni kabi yirik loyihalar yillar davomida kechiktirilgan, bu esa mahalliy manfaatdor tomonlar orasida norozilikni kuchaytirgan.
Pokistonda esa Xitoy-Pokiston iqtisodiy yo‘lagi (CPEC) doirasidagi loyihalar iqtisodiy taraqqiyotga umid uyg‘otgan bo‘lsa-da, so‘nggi chegara keskinliklari bu yondashuvning chegaralarini ko‘rsatmoqda. Xitoy uzoq vaqtdan beri aralashmaslik tamoyiliga amal qilgan holda mintaqadagi iqtisodiy va xavfsizlik manfaatlarini himoya qilishga harakat qilmoqda.
Ammo xavfsizlikka oid masalalar, jumladan, Pokistondagi xitoylik xodimlarning xavfsizligi va jangarilikning Xitoyning Shinjon mintaqasiga tarqalishi xavfi Pekinni yanada faol ishtirok etishga majbur qilmoqda. Bu esa Xitoy diplomatiyasida muvozanatni saqlashni qiyinlashtiradi.
Mintaqadagi hozirgi vaziyat Xitoyning “rivojlanishga asoslangan barqarorlik” yondashuvi chegaralarini ochib bermoqda. Faqatgina infratuzilma loyihalari va iqtisodiy rag‘batlar uzoq muddatli barqarorlikni ta’minlay olmaydi.
Uzoq muddatli barqarorlik siyosiy ishonch, o‘zaro tushunish va nizolarni hal qilish mexanizmlarini rivojlantirishni talab qiladi. Shu sababli, Xitoyning Janubiy va Markaziy Osiyodagi ta’siri uning ushbu qiyinchiliklarni qanday yengib o‘tishiga bog‘liq bo‘ladi.
