Joriy yilning 2 iyun kuni Turkiyaning Istanbul shahrida Rossiya va Ukraina delegatsiyalari o‘rtasida ko‘plab ekspertlar "tarixiy ahamiyatga ega" deb atagan muhim muzokaralar bo‘lib o‘tdi. Uchrashuvda Rossiya tomoni Ukrainaga mojaroni yakunlash uchun bir emas, balki ikki xil tinchlik rejasini taklif qildi. Bu haqdagi hujjat matni "RIA Novosti" agentligi orqali e’lon qilindi.
Rossiya delegatsiyasining taklif etgan birinchi variantiga ko‘ra, Ukraina o‘z armiyasini Rossiya qo‘shinlari nazoratiga o‘tgan Donetsk, Lugansk, Zaporoje va Xerson viloyatlaridan bosqichma-bosqich olib chiqib ketishi lozim bo‘ladi. Bundan tashqari, Rossiya chegaralaridan ukrain qo‘shinlari kelishilgan masofagacha chekinishi shart qilib belgilangan.
Ikkinchi variant esa hududlarni to‘g‘ridan to‘g‘ri Rossiyaga o‘tkazishni nazarda tutmaydi, biroq vaziyatni sezilarli darajada yumshatish uchun zarur bo‘lgan shartlarni o‘z ichiga oladi. Ularning eng muhimlari quyidagilardan iborat: Ukrainada ommaviy safarbarlik jarayonlarini butunlay taqiqlash, hozirgi safarbar qilingan harbiylarni tezkor ravishda demobilizatsiya qilish, xalqaro hamkorlar tomonidan Kiyevga qurol-yarog‘, razvedka ma’lumotlari va sun’iy yo‘ldosh aloqasini yetkazib berishni to‘xtatish, shuningdek, Rossiya hududida har qanday "diversion harakatlar"ning oldini olishga kafolat berish.
Ikkinchi variant doirasida har ikki mamlakat o‘rtasida umumiy amnistiya e’lon qilish va tinch aholini zudlik bilan ozod etish kabi insonparvarlik shartlari ham mavjud. Rossiya tomoni harbiy holat bekor qilingandan keyin 100 kun ichida Ukrainada prezidentlik va parlament saylovlarini o‘tkazish talabini ham olg‘a surgan.
Shuningdek, ushbu ikkinchi variant Ukraina hududida uchinchi davlatlarning harbiy xizmatchilari bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik va Ukraina armiyasining muayyan hududlarda harakatlanishini cheklashni ham nazarda tutadi.
Istanbulda bo‘lib o‘tgan muzokaralar oldidan har ikki tomon delegatsiya rahbarlari — Ukraina mudofaa vaziri Rustem Umerov va Rossiya prezidentining yordamchisi Vladimir Medinskiy ikki yarim soat mobaynida yopiq eshiklar ortida muloqot o‘tkazgan. Ana shu uchrashuvdan so‘ng Rossiya tomoni muzokaralar davomida taqdim etgan memorandum loyihasi yuzaga chiqdi. Unda Rossiya uchun ustuvor ahamiyatga ega bo‘lgan bir nechta asosiy masalalar belgilab o‘tilgan. Jumladan, Rossiya nazoratidagi hududlarning xalqaro miqyosda tan olinishi, Ukraina davlatining NATO kabi harbiy ittifoqlarga qo‘shilishdan voz kechishi, rus tiliga Ukrainada rasmiy til maqomini berish, ikki davlat o‘rtasidagi barcha sanksiyalarning bekor qilinishi hamda yangi sanksiyalarni joriy qilmaslik kabi bandlar alohida qayd etilgan.
Iqtisodiy aloqalarni tiklash va kengaytirish ham ushbu hujjatda katta e’tibor bilan yoritilgan. Rossiya tomoni Ukraina orqali o‘z gazining tranzitini tiklashni va boshqa iqtisodiy-diplomatik, transport aloqalarini qaytadan yo‘lga qo‘yishni talab qilmoqda.
Urush oqibatida yetkazilgan zarar bo‘yicha o‘zaro da’volardan butunlay voz kechish, Ukrainaning qurolli kuchlari soni va tarkibini cheklash, mamlakatda "natsizm va neonatsizmni ulug‘lash"ni qat’iyan taqiqlash hamda millatchi partiyalarni tarqatib yuborish kabi talablar ham Rossiya memorandumida qayd etilgan. Ukraina yadrosiz maqomini saqlab qolishi va pravoslav cherkoviga nisbatan amalda bo‘lgan cheklovlarni bekor qilish ham Moskva tomonidan ilgari surilgan muhim shartlardan hisoblanadi.
Hozircha Ukraina bu takliflarga rasmiy javob bermagan, biroq ular taqdim etilgan hujjatlarni o‘rganib chiqish va javob berish uchun bir hafta muddat so‘ragan. Tomonlar o‘rtasidagi navbatdagi muzokaralar 20-30 iyun kunlari orasida yana bir bor o‘tkazilishi rejalashtirilgan.
Bu muzokaralar xalqaro kuzatuvchilar va jahon hamjamiyati tomonidan katta qiziqish bilan kuzatilmoqda. Sababi, ikki davlat o‘rtasidagi harbiy mojaroning tinch yo‘l bilan hal qilinishi nafaqat Yevropa, balki butun dunyo xavfsizligi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun ham jahon jamoatchiligi ushbu tarixiy uchrashuvlardan samarali natijalar kutishmoqda.
