Olimlar noyob tajribani amalga oshirishga qaror qildilar va XVI asrda Usmonli imperiyasining hukmdori Sulaymon Qudratli saroyidagi ayollardan qaysi biri uning ideal rafiqasi bo‘lishi mumkinligini aniqlashga harakat qildilar. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Buning uchun ular sun’iy intellektdan foydalandilar. Sun’iy intellekt ko‘plab tarixiy hujjatlar – xronikalar, maktublar va zamondoshlarning guvohliklarini tahlil qildi.
Vazifa oddiy edi: sultonning xotinlari yoki sevimlilaridan qaysi biri o‘sha davr uchun muhim bo‘lgan qat’iy mezonlarga eng mos kelishini aniqlash. Natijalar ko‘pchilik uchun, ayniqsa «Buyuk asr» seriali orqali tarixni biladiganlar uchun kutilmagan bo‘ldi.
Xurram Sultan, o‘zining shaxsiy jozibasi va ta’siri bilan mashhur bo‘lgan shaxs, nafaqat birinchi o‘rinni egallamadi, balki uchlikka ham kira olmadi. Sun’iy intellekt tahlil jarayonida XVI asr hukmdorining rafiqasi uchun muhim deb hisoblangan bir nechta asosiy mezonlardan foydalandi.
Ular orasida: aristokratik kelib chiqish, siyosiy aloqalarni mustahkamlash uchun; sog‘lom farzand, ayniqsa o‘g‘il tug‘ish qobiliyati; saroyda tartib va tinchlikni ta’minlash; imperiyaga foyda keltiradigan siyosiy ahamiyat; va sultonning obro‘siga zarar yetkazadigan mojaro yoki intrigalar yo‘qligi bor edi. Sun’iy intellekt minglab sahifalar tarixiy matnlarni, jumladan rasmiy yozuvlar, yozishmalar va saroy xodimlarining esdaliklarini qayta ishladi.
Natijada Xurram Sultan faqat 61 foiz moslik ballini oldi. Buning sababi bir nechta muhim mezonlarga javob bermasligi edi.
Birinchilikni esa Mahi Devran Sultan egalladi, unga 92 foiz baho berildi. U qardes qirolichasi bo‘lib, Sulaymonning birinchi sevimlilaridan biri edi.
Uning aristokratik kelib chiqishi va o‘g‘li Mustafoning dunyoga kelishi uni ideal nomzodga aylantirdi. Bundan tashqari, Qardes jamoasi qo‘llab-quvvatlashi ham uning mavqeini mustahkamladi.
Uning xulq-atvori ham ko‘p jihatdan namunali hisoblangan. Ikkinchi o‘rinni 87 foiz bilan G‘ulfe’m Xatun oldi.
U siyosiy ambitsiyalardan yiroq bo‘lib, saroyda tinchlikni saqlashga xizmat qilgan. Boshqa ayollar orasida hurmatga sazovor bo‘lgan va intrigalarda ishtirok etmagan.
Biroq uning farzand ko‘rmaganligi salbiy tomoni sifatida qayd etildi. Uchinchi o‘rinda 79 foiz bilan Fyu’lane Xatun joylashdi.
Uning haqida oz ma’lumot mavjud bo‘lsa-da, u Sulaymonga o‘g‘il tug‘gan, saroy mojaro va intrigalardan uzoq bo‘lgan. Tarixiy manbalarda u tezda yo‘qolib ketgan, bu uning boshqaruvga moyilligi va ambitsiyasizligini ko‘rsatadi.
Nima uchun Xurram Sultan uchlikka kirmadi? Sun’iy intellekt uning kelib chiqishini, siyosiy ittifoqlar uchun nomunosibligini, ta’sirini mustahkamlashda agressiv usullarni qo‘llashini, shuningdek, ko‘p o‘g‘illari tufayli ichki nizolar xavfini ko‘rsatdi.
Uning shaxsiyati – ambitsiyalari va intrigalarni yoqtirishi ham barqaror oilaviy munosabatlarga mos kelmasligini bildiradi. Shuningdek, sun’iy intellekt Sulaymonning Xurramni bosh xotini sifatida tanlashi shaxsiy hissiyotlarga asoslanganini taxmin qildi.
U siyosiy yoki dastro‘li qaror emas, balki yurakdan chiqqan tanlov bo‘lgan. Bu qaror sultonning an’anaviy saroy qoidalariga qarshi chiqish istagini ham ifodalashi mumkin.
Oxirida, Sulaymonning yaqin do‘sti va maslahatchisi Ibrohim Pashaning ideal jufti kim bo‘lishi haqida so‘ralganda, sun’iy intellekt «Yolg‘izlik» deb javob berdi. Bu saroy hayotining noaniqligi va Ibrohimning qatl etilishi bilan bog‘liq murakkab taqdirni yodga soladi.
Bu natija saroy hayotining murakkab va o‘zgaruvchan tabiatini yana bir bor tasdiqlaydi.
