Tasavvur qilaylik, ikki buyuk sarkarda, Amir Temur va Sulaymon Buyuk, jang maydonida to‘qnash kelishmoqda. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Har ikki rahbar o‘z davrining eng kuchli harbiy arboblari bo‘lib, o‘z imperiyalarining cho‘qqisida turgan shaxslar edi. Ularning armiyalari qanday kuch va zaif tomonlarga ega bo‘lganini, bunday urush qanday kechishi mumkinligini va birining ikkinchisining imperiyasini butunlay yo‘q qilishi qanchalik real ekanligini ko‘rib chiqamiz.
Amir Temur, ya’ni Temur Leng, Hindistondan Kichik Osiyogacha cho‘zilgan keng imperiyani boshqargan. Uning armiyasi tezligi va kuchi bilan mashhur edi.
Asosan otliq askarlardan iborat bo‘lib, ular orasida og‘ir zirhli otliq va yengil otliq kamonchilari bor edi. Temur taktikada mohir edi, u maydonni yaxshi bilib, razvedka olib borar, chalg‘ituvchi harakatlar, masalan, soxta qaytishlar bilan dushmanini aldab, qo‘rqitar edi.
Uning askarlari qat’iyatli va ko‘p yillik yurishlarda tajribali edi. Temur jang rejasini shaxsan ishlab chiqib, zaruratga qarab uni o‘zgartirib, raqibini kutilmaganda zarbaga uchratardi.
Bundan tashqari, Temurda muhandislik bo‘linmalari bor edi, ular qamal qiluvchi mashinalardan foydalanib, shaharlarni egallashda muvaffaqiyat qozongan. Uning imperiyasi boy resurslarga ega bo‘lib, katta armiyalar tuzishga imkon bergan.
Ammo uning armiyasining zaif tomonlari ham bor edi. O‘qotar qurol, masalan, oddiy to‘pponchalar ishlatilgan bo‘lsa-da, asosiy rol o‘ynamagan.
Dengiz flotasi deyarli yo‘q edi, bu esa dengiz ustidan nazorat qiluvchi imperiyaga qarshi urushda muammo tug‘dirishi mumkin edi. Shuningdek, uning davlat boshqaruvi markazlashmagan bo‘lib, ko‘proq shaxsiy hukmdorlik va g‘alabalarga tayanar edi.
Sulaymon, XVI asr o‘rtalarida Usmonli imperiyasini boshqargan, o‘z davrining eng kuchli davlatlaridan biriga ega edi. Uning armiyasi dunyodagi eng ilg‘or hisoblangan.
Elit yangi choralar musketyor qurollar bilan jihozlangan bo‘lib, kuchli artilleriya bilan ta’minlangan edi. Sipohiy otliq askarlar yaxshi tayyorlangan edi, ammo ularning manevr qobiliyati Temurning otliqlari darajasida bo‘lmasligi mumkin edi.
Usmonli imperiyasi kuchli dengiz flotasiga ega bo‘lib, O‘rta yer dengizini nazorat qilardi, bu ularga strategik ustunlik berardi. Sulaymonning davlati markazlashgan boshqaruvga ega bo‘lib, soliqlar tizimi rivojlangan edi.
Bu uzoq muddatli harbiy kampaniyalarni ta’minlash imkonini bergan. Usmonli qal’alar, masalan, Istanbul va Belgrad, artilleriya hujumlariga chidamli qilib qurilgan edi.
Sulaymon o‘zining harbiy mahorati bilan ajralib turgan, biroq armiyani boshqarishda vazirlar va paşalar bilan hamkorlik qilgan. O‘qotar qurollarga qaramlik esa zaiflikka aylanishi mumkin edi, chunki yangi choralar qatorini buzib tashlash ularning samaradorligini pasaytirardi.
Agar Temur Usmonli imperiyasiga bostirib kirganida, u sharqiy chegaralardan boshlab tez harakat qilgan bo‘lar edi. Uning otliq askarlari chegara garnizonlarini tezda egallab, hududlarni vayron qilardi.
Temur tezkor hujumlar bilan usmonlarni tayyorlanishga imkon bermaslikni maqsad qilgan bo‘lardi. Ochiq maydonda u otliqlarning tezligi va manevr qobiliyatidan foydalangan holda dushmanini o‘rab olish yoki xatoga majbur qilishga harakat qilardi.
Sulaymon esa Temurning otliqlari kuchini bilgan holda mustahkam joylashuvni tanlagan bo‘lar edi. Yangi choralar va artilleriya maksimal zarar yetkazish uchun qulay sharoitda bo‘lardi.
Usmonli armiyasi piyodalarni otliqlarning hujumidan himoya qilish uchun maydonchalarni mustahkamlash imkoniyatiga ega edi. Muhim omil o‘qotar qurollar bo‘lib, agar yangi choralar o‘z qatorlarini saqlab qolsa, musketyorlar va to‘pponchalar Temurning armiyasiga katta zarba berishi mumkin edi.
Agar maydon jangida hal qiluvchi g‘alaba qo‘lga kiritilmasa, urush qamal bosqichiga o‘tardi. Temur qamal san’ati ustasi bo‘lsa-da, XVI asr usmonli qal’alari avvalgisidan ancha mustah
