Mashhur “Buyuk asr” serialida qahramonlar tez-tez sharbati – qalin va shirin ichimlikni ichishlari ko‘rsatiladi. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Bu ichimlik go‘zal kumush idishlarda taqdim etilgan. XVI asr Istanbulida issiq havoda chanqovni qondirish uchun xizmat qilgan sharbati Osmoniy imperiyasi madaniyatining muhim qismi bo‘lgan.
U nafaqat tetiklashtiruvchi, balki kuch beruvchi va kayfiyatni ko‘targan ichimlik sifatida qadrlangan. Ammo sharbati haqiqatan ham sultonlar o‘ylagandek xavfsizmi?
Ushbu savolga javob topish uchun biz dietolog Yevgeniy Arzamatsevga murojaat qildik. U an’anaviy ichimlik ortida qanday xususiyatlar yashiringanini va bugungi kunda uni ichish maqsadga muvofiqmi, degan masalani tushuntirdi.
Osmoniy imperiyasida sharbati saroy hayotining ajralmas qismi bo‘lgan. U mevalar, suv va ko‘p miqdorda shakar yordamida tayyorlangan, ba’zan ziravorlar yoki o‘tlardan ham foydalanilgan.
Masalan, granat sharbati dolchin bilan, o‘rik pyuresi gul yaproqlari bilan yoki asalda pishirilgan tarvuz po‘stlog‘i qo‘shilgan. Bunday tarkib sharbati nafaqat mazali, balki davolovchi xususiyatga ega deb hisoblangan.
Issiq iqlimda u tanani sovutib, shirinligi bilan energiya berib, charchoqni yengishga yordam bergan. Osmonlar sharbati qon “sovutuvchi” va issiqdan himoyalovchi vosita deb ishonishgan.
Muhim muzokaralar oldidan fikrlarni tiniqlashtirish uchun yoki haramda tinchlantiruvchi vosita sifatida yalpiz bilan taqdim etilgan. Ayrimlar uning jozibadorlikni oshirishi mumkinligiga ham ishonishgan.
Ammo zamonaviy fan bu haqda nima deydi? Dietolog Yevgeniy Arzamatsev sharbati haqiqatdan ham foydali moddalarni o‘z ichiga olganini aytadi.
Masalan, granat sharbati temirga boy, sitrus mevalari esa S vitamini bilan ta’minlaydi. Biroq asosiy tarkibiy qism – shakar ichimlikni zararli qilishi mumkin.
“Bir stakan mevali pyure uchun yarim stakan shakar ishlatilgan. Bu uchta o‘rikni yeyish va ularni oltita choy qoshiq shakar bilan yeb qo‘yish kabi”, – deydi mutaxassis.
Bunday tarkib qon shakarining tez ko‘tarilishiga olib kelib, tez energiya beradi. Sultonlar uchun kuniga ikki mahal ovqatlanish odatida bu foydali bo‘lgan, chunki sharbati kuchni saqlashga yordam bergan.
Ammo bugungi kunda, ovqat doimiy mavjud bo‘lgan shaxslar uchun bunday ichimlikni muntazam iste’mol qilish muammolarga sabab bo‘lishi mumkin. “Shakar qon shakarining keskin o‘zgarishiga olib keladi, bu esa organizmni ortiqcha yuklaydi va charchoqni yuzaga keltiradi”, – deya qo‘shimcha qiladi Arzamatsev.
XVI asrda odamlar oziqlanish haqida zamonaviy bilimlarga ega bo‘lmagan, sharbati esa deyarli sog‘liq eliksiri sifatida qabul qilingan. Uni nafaqat zavq uchun, balki amaliy maqsadlarda ham ichishgan.
Masalan, yalpizli sharbati asablarni tinchlantirish uchun, sovuq ichimlik esa vizirlar kengashi oldidan diqqatni jamlash uchun xizmat qilgan. Haramda esa u kayfiyatni ko‘taruvchi va jozibadorlikni oshiruvchi vosita sifatida qaralgan.
Biroq dietologning ta’kidlashicha, sharbati ta’siri vaqtinchalik bo‘lgan. “Shakar qisqa muddat energiya beradi, lekin keyin tushib ketadi.
Bu zamonaviy energiya ichimliklari kabi – dastlab tetiklashtiradi, keyin esa charchoq paydo bo‘ladi”, – deydi Arzamatsev. O‘sha davr odamlarining cheklangan ratsionida sharbati haqiqatan ham yordamchi bo‘lgan.
Bugungi kunda esa turli xil oziq-ovqat mavjudligi sababli, sharbati ko‘proq zarar keltiradi. Sharbati ratsionga kiritilishi mumkinmi?
Dietolog kichik miqdorlarda va kamdan-kam ichishni ma’qul ko‘radi. “Agar oyiga bir marotaba bayramda sharbati ichishni istasangiz, hech qanday zarar yo‘q.
Ammo har kuni iste’mol qilish uchun u juda shirin”, – deydi mutaxassis. An’anaviy retsept o‘rniga shifokor zamonaviy alternativani taklif qiladi.
Masalan, shakar qo‘shilmagan xurmo va granat pyuresini muzlatib, foydali va
