Yevropa mamlakatlari orasida aholi keksayishi muammosi tobora jiddiy tus olmoqda. Ayrim davlatlar ushbu demografik muammoga qarshi turli chora-tadbirlarni amalga oshiryapti. Jumladan, Daniya parlamenti pensiya yoshini bosqichma-bosqich oshirish to‘g‘risidagi yangi qonun loyihasini tasdiqladi. Unga ko‘ra, 2040 yilga borib, pensiya yoshi 70 ga yetkaziladi.
Hozirgi paytda Daniya fuqarolari 67 yoshga kirganda pensiyaga chiqish huquqiga ega. Yangi qonunga muvofiq, 2030 yildan boshlab bu yosh bosqichma-bosqich oshiriladi. Ya’ni, 2030 yilda pensiya yoshi 68, 2035 yilda 69 va nihoyat, 2040 yilda 70 yosh qilib belgilanadi. Bu o‘zgarishlarning asosiy sababi mamlakatda umr ko‘rish davomiyligining muttasil oshib borayotgani bilan bog‘liq.
Parlamentning mazkur qarorini qabul qilish jarayonida qizg‘in munozaralar bo‘lib o‘tgani ham ma’lum bo‘ldi. Xususan, Folketingdagi ovoz berish jarayonida deputatlarning 81 nafari ushbu yangi tizimni qo‘llab-quvvatlagan bo‘lsa, 21 nafari qarshi chiqqan. Qarshi chiqqan deputatlarning fikriga ko‘ra, hamma ham 70 yoshgacha bo‘lgan davrda samarali ishlash imkoniyatiga ega emas, chunki ko‘pchilik fuqarolar jismoniy yoki ruhiy jihatdan bunday uzoq muddatdagi mehnatni ko‘tara olmasligi mumkin.
Shuningdek, mazkur qonunni tanqid qilganlar orasida kasaba uyushmalari ham bor. Ular ushbu qaror aholining aksariyati uchun og‘irlik qilishini ta’kidlamoqda. Ayniqsa, og‘ir jismoniy mehnat bilan shug‘ullanuvchi soha vakillari uchun bu pensiya yoshi uzoq muddat ishlashni talab qiladigan juda katta qiyinchilikka aylanishi mumkin.
Ammo ushbu islohotning tarafdorlari mamlakatning kelajakdagi iqtisodiy barqarorligini ta’minlashda bunday qaror zarur ekanini ta’kidlashmoqda. Ular mamlakat aholisining o‘rtacha umri oshib borgani sari, pensiya tizimining moliyaviy muvozanatini saqlash uchun pensiya yoshini oshirishdan boshqa yechim yo‘qligini ta’kidlashyapti. Hozirda Daniyada umr ko‘rish davomiyligi Yevropadagi eng yuqori ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib, bu mamlakat aholisining uzoq va sog‘lom yashash imkoniyatlari borligini ko‘rsatmoqda.
Daniya hukumati bu islohotni aholi farovonligini saqlab qolish maqsadida amalga oshirilayotgan zaruriy chora deb atagan. Chunki mamlakat iqtisodiy resurslarini oqilona taqsimlash uchun aholining keksayishiga nisbatan moslashuvchan tizim yaratish lozim.
Shu bilan birga, bu qarorning ijtimoiy jihatlari ham faol muhokama qilinmoqda. Masalan, pensiya yoshining oshirilishi yosh avlod uchun mehnat bozorida raqobat kuchayishiga sabab bo‘lishi mumkinligi qayd etilmoqda. Ya’ni yoshlar uchun yangi ish o‘rinlari yaratish imkoniyati kamayadi, chunki katta yoshdagi odamlar o‘z vazifalarini yana uzoqroq bajarishiga to‘g‘ri keladi.
Iqtisodiy ekspertlar esa bu islohotni mamlakat uchun strategik muhim qaror sifatida baholashmoqda. Ularning ta’kidlashicha, pensiya tizimiga bosimni kamaytirish, davlat budjeti xarajatlarini optimallashtirish va mehnat resurslaridan samarali foydalanish uchun bu qaror juda muhim ahamiyatga ega.
Shuningdek, Daniya hukumati bu islohot doirasida yoshi katta ishchilar uchun mehnat sharoitlarini yaxshilash, ularning malakasini oshirish va ish joylarini yaratish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlarni ham ko‘rib chiqishni rejalashtirmoqda.
Bundan tashqari, ijtimoiy sug‘urta tizimida ham o‘zgarishlar amalga oshiriladi. Yoshi katta ishchilarga nisbatan maxsus dasturlar va moliyaviy qo‘llab-quvvatlash mexanizmlari ishlab chiqiladi. Bu esa ularning uzoqroq muddat samarali mehnat qilishini ta’minlashi mumkin.
Ammo bu islohotlarning samaradorligi faqat vaqt o‘tishi bilan aniq bo‘ladi. Hozirda esa, mamlakat aholisining turli qatlamlari orasida bu qarorga nisbatan turfa munosabatlar mavjud. Ayrimlar buni kelajak uchun zarur deb hisoblasa, boshqalar bu yoshi kattalar uchun adolatsiz qaror ekanini bildirmoqda.
Umuman olganda, Daniya parlamentining pensiya yoshini 70 yoshgacha oshirish haqidagi qarori butun Yevropaga ta’sir ko‘rsatuvchi muhim o‘zgarishlardan biri bo‘lishi mumkin. Chunki bu qaror Yevropaning boshqa mamlakatlari uchun ham o‘zgacha namuna sifatida xizmat qilishi mumkin. Boshqa davlatlar ham pensiya tizimining moliyaviy jihatlarini qayta ko‘rib chiqishga majbur bo‘ladi.
Zamin.uz tahririyati dunyodagi shu kabi o‘zgarishlarni diqqat bilan kuzatib borishda davom etadi. Pensiya yoshining oshirilishi haqida siz qanday fikrdasiz? Bu islohot o‘zini oqlaydimi yoki aholi uchun qiyinchilik tug‘diradimi? Fikringizni biz bilan baham ko‘ring!
