Jahon siyosatida hozirgi kunda o‘zgarishlar va strategik jihatdan katta tahdidlar ostida bo‘lgan holatlarda, Yevropa xavfsizligiga oid yangi harakatlar va tashabbuslar paydo bo‘lmoqda. Parij, o‘z yadroviy salohiyatini qit’adagi xavfsizlik uchun ishlatishga tayyorligini bildirgan, bu esa global xavfsizlik va yadroviy kuchlarning balansini yanada murakkablashtirgan.
Makronning bayonoti va Yevropadagi yangi strategik muhokamalar
Fransiya prezidenti Emmanuel Makron yangi bayonotda, o‘z yadroviy qurollari bilan Fransiyaning xavfsizligini ta’minlashga va strategik mo‘ljallari uchun yadroviy tiyib turish siyosatiga amal qilishga tayyorligini bildirdi. Makronning so‘zlariga ko‘ra, Fransiyaning yadroviy himoyasi suveren va fransuzcha bo‘lib, bu himoya hozirdagi global va mintaqaviy xavfsizlikga katta e’tibor qaratishni talab qiladi.
Shundan so‘ng, Makron Fransiyaning yadroviy qurollari orqali Yevropa qit’asidagi ittifoqchilarini ham himoya qilish uchun strategik muhokamalarni boshlashga qaror qildi. Bu bayonotni Makron AQSHning NATOga bo‘lgan majburiyatlarini o‘rganishga tayyorgarlik ko‘rish lozimligi haqidagi fikrlarga javoban bildirdi.
Fridrix Mersning taklifi va Yevropa xavfsizligi
Fridrix Mersning bayonotlariga ko‘ra, Buyuk Britaniya va Fransiya Yevropa hududida yadroviy himoyaning yangi konsepsiyasini muhokama qilishni taklif etdi. Bu yerda yangi strategik muhokamalarga asosan Yevropa yadroviy qurollarining rolini qayta baholash va qayta shakllantirish lozimligi aniq ko‘rinib turibdi. Mers Yevropa davlatlarini Rossiyadan kelayotgan xavflarga qarshi turishda aniq strategiya bilan qurollangan bo‘lishga chaqirgan.
Ukraina va Rossiyaning strategik vaziyati
Ukrainadagi keng ko‘lamli urush boshlangandan so‘ng, Yevropa davlatlari hali ham murakkab vaziyatda qolganini tan olishdi. Qit’adagi qurol-yarog‘ zaxiralari va harbiy-sanoat kompleksi Rossiyaning yangi tahdidlariga to‘liq javob bera olmasligi aniq bo‘ldi. Shuning uchun Yevropa davlatlari AQSH bilan birgalikda o‘z xavfsizlik tizimlarini qayta qurishga kirishishdi.
AQSHning Yevropadagi roli va strategik yo‘nalishlar
Amerika Qo‘shma Shtatlarining Yevropaga bo‘lgan munosabati va xavfsizlikka bo‘lgan e’tibori alohida ahamiyatga molik. AQSH prezidenti Donald Trampning hokimiyatga kelishidan so‘ng, Yevropa o‘z xavfsizlik tizimini qayta ko‘rib chiqishga ruxsat oldi. Tramp ma’muriyatida Yevropa o‘z xavfsizligini yangilash va AQSHning rolini qayta baholashga majbur bo‘ldi. Bu esa AQSHning Rossiyaga qarshi turishdagi o‘zgaruvchan strategik yo‘nalishlarini bildirib turibdi.
Fransiyaning yadroviy arsenali va uning global ahamiyati
Fransiyaning yadroviy arsenali dunyodagi eng kuchli arsenallardan biri hisoblanadi. 2023 yilga kelib, Fransiyada 290 ta yadroviy kallak mavjud. Bu yadroviy qurollar har biri strategik maqsadlarga qaratilgan va ularning yordamida Fransiya o‘zining tashqi xavfsizligini ta’minlaydi.
Hozirda Fransiyaning yadroviy arsenalidan 50 ta raketa aviatashuvchi samolyotlar tomonidan olib yuriladi, ularning 40 tasi yerda, 10 tasi esa aviatushuvchi kemalarda mavjud. Shuningdek, Fransiya yadroviy bombalarni ayrim Yevropa mamlakatlarida, masalan, Italiya va Germaniyada joylashtirgan.
Fransiyaning yadroviy doktrinasi va uning xalqaro munosabatlardagi o‘rni
Fransiyaning yadroviy doktrinasi faqat o‘z hududini himoya qilishga qaratilgan. Buyuk Britaniyaning yadroviy doktrinasi esa NATOning himoyasini nazarda tutadi. Fransiyaning strategik mavqeidan kelib chiqqan holda, yadroda Fransiyaning pozitsiyasi aniq va aniqlashtirilgandir. Makronning bayonoti bo‘yicha, Fransiyaning «hayotiy muhim manfaatlari» Yevropacha o‘lchamga ham ega bo‘lib, bu qarorlar muayyan bir vaqtda yanada kengroq himoyani nazarda tutadi.
Yadroviy himoyadagi xalqaro munosabatlar
Makronning taklifi va Fransiyaning yadroviy qurollardan foydalanishga tayyorligi Yevropadagi xavfsizlikka yangi qarashlarni va to‘g‘ri baholashlarni keltirib chiqarmoqda. Bundan tashqari, Yevropada yadroviy himoyaga oid muhokamalar yangilanmoqda va bu masalaga oid yangi huquqiy normalar shakllanmoqda. Makronning bayonotlari Yevropadagi xavfsizlik uchun strategik katta ahamiyatga ega.
Fransiyaning yadroviy tiyib turish siyosati, yangi yondoshuvlarning paydo bo‘lishi va Yevropa xavfsizligiga oid strategik muhokamalar har qanday davlat uchun muhim bo‘lib, ko‘plab siyosiy, harbiy va iqtisodiy omillar bilan bog‘liqdir. Shu bilan birga, Makronning tashabbusi xalqaro jamoatchilikning Yevropa xavfsizligiga bo‘lgan yangi e’tiborini o‘zida mujassam etadi.
