Kembrij universiteti olimlari o‘rta asrlarga tegishli noyob qo‘lyozma parchasini muvaffaqiyatli o‘qib chiqishdi. Universitet rasmiy saytida ma’lum qilinishicha, ushbu hujjat kutubxonada 500 yildan ortiq vaqt davomida saqlangan va 2019 yilda tasodifan topilgan.
Qo‘lyozmaning tarixi va ahamiyati
Olimlar ushbu qo‘lyozma parchasi Suite Vulgate du Merlin asarining bir qismi ekanini aniqlashdi. Bu matn qirol Artur va uning afsonaviy sarguzashtlari haqida hikoya qiladigan Lancelot-Graal sikliga tegishli bo‘lib, 1275–1315 yillar orasida yozilgan.
Bugungi kunga qadar shunday matnlarning atigi 40 ga yaqini saqlanib qolgan. O‘rta asrlarda nusxa ko‘chiruvchilar asarlarni qo‘lda yozgani sababli, har bir nusxa o‘zining bezaklari va mazmuni bilan farq qiladi. Dastlab bu matn ser Gaveyn haqidagi XIV asr hikoyasi deb hisoblangan, biroq keyinchalik uning Merlin haqidagi qadimiy parcha ekani ma’lum bo‘ldi.
Qo‘lyozmadagi sahnalar
Qo‘lyozmada ikkita muhim sahna tasvirlangan:
1. Kambenik jangi – qirol Lot va uning o‘g‘illari, shu jumladan Gaveyn sakson hukmdorlariga qarshi jang qiladi.
2. Merlin saroyda – mashhur sehrgar arfa chaluvchi qiyofasida qirol Artur saroyiga keladi.
Matn Normand bosqinidan so‘ng Angliyada zodagonlar tili bo‘lgan eski fransuz tilida yozilgan. U qirol Artur haqidagi romanlar janriga tegishli bo‘lib, asosan zodagonlar, jumladan, ayollar uchun mo‘ljallangan.
Rasshifrovka jarayoni
Qo‘lyozma juda yomon saqlangan edi. An’anaviy konservatsiya usullari hujjatga zarar yetkazishi mumkinligi sababli, olimlar raqamli texnologiyalardan foydalanishga qaror qilishdi.
Matnni tiklash va o‘qish uchun multispektral suratga olish, kompyuter tomografiyasi va 3D skanerlash usullari qo‘llanildi. Ushbu ilg‘or usullar tufayli qo‘lyozmadagi matn aniqlanib, o‘rganilishi mumkin bo‘ldi.
Kembrij universiteti olimlarining bu kashfiyoti qirol Artur haqidagi afsonalarni yanada yaxshiroq tushunish imkonini beradi. O‘rta asrlarga tegishli ushbu matn Janubiy Fransiya va Angliya madaniy aloqalarini o‘rganishda muhim manba bo‘lishi mumkin. Shuningdek, bu tadqiqot raqamli texnologiyalarning qadimiy hujjatlarni tiklashda qanchalik samarali ekanini yana bir bor isbotladi.
