Ukrainada davom etayotgan urush mamlakat iqtisodiyotiga ulkan zarar etkazdi. Jahon banki, BMT, Evropa komissiyasi va Ukraina hukumati tomonidan e'lon qilingan yangi hisob-kitoblarga koʻra, urushdan kelib chiqqan zarar 524 milliard dollarga etgan. Bu koʻrsatkich Ukraina iqtisodiyoti uchun oʻta katta yoʻqotish boʻlib, mamlakatning uch yillik yalpi ichki mahsuloti (YaIM) miqdoriga tengdir.
Zarar hajmi va iqtisodiy oqibatlar
2024 yil 31 dekabr holatiga koʻra, Ukrainada urush sabab etkazilgan zarar 10 yil ichida 524 milliard dollarga etdi. Bu avvalgi baholarga nisbatan 7 foizga koʻproqdir. Shuningdek, bu summa Ukraina iqtisodiyoti uchun juda katta ahamiyatga ega, chunki u mamlakatning 2024 yil uchun nominal YaIMidan 2,8 baravar koʻpdir.
Tahlilchilarning ta'kidlashicha, Ukraina infratuzilmasining turli tarmoqlari ulkan yoʻqotishlarga duch kelgan. Xususan, mamlakatning elektr tarmogʻiga etkazilgan zarar bir yil ichida 70 foizga oshgan. Bu esa nafaqat elektr energiyasi etkazib berishdagi uzilishlarga, balki iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari ham izdan chiqishiga olib kelmoqda.
Uy-joy fondi va aholiga ta'sir
Urush mamlakat uy-joy fondiga ham katta ta'sir koʻrsatgan. Hisob-kitoblarga koʻra, Ukrainadagi barcha uy-joy fondining 13 foizi zarar koʻrgan. Bu esa taxminan 2,5 million ukrainalik uy xoʻjaliklariga bevosita ta'sir qiladi.
Hukumat ma'lumotlariga koʻra, uy-joy fondining vayron boʻlishi aholining koʻchib ketishiga va mamlakatdagi ijtimoiy muammolarning kuchayishiga sabab boʻlmoqda. Butunlay xarob boʻlgan va yaroqsiz holga kelgan uylar mamlakatning tiklanish jarayonini yanada murakkablashtirishi mumkin.
Ukrainani tiklash rejasi
Jahon banki, BMT va Evropa komissiyasi Ukraina hukumati bilan hamkorlikda mamlakatni tiklash uchun kerak boʻladigan mablagʻlarni baholadi. Urush tugagandan keyin Ukraina infratuzilmasini qayta tiklash, iqtisodiyotni jonlantirish va aholi uchun normal turmush sharoitlarini yaratish uchun yuzlab milliard dollar sarflanishi kutilmoqda.
Mutaxassislar Ukrainaga xalqaro moliyaviy yordam, investorlarni jalb qilish va iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish orqali tezroq tiklanish imkonini beruvchi strategiya ishlab chiqish muhimligini ta'kidlamoqda. Xususan, Evropa Ittifoqi va AQSh tomonidan moliyaviy koʻmak va tiklanish dasturlari bu jarayonda katta ahamiyat kasb etadi.
Ukraina urush davomida ulkan iqtisodiy va ijtimoiy yoʻqotishlarga duch keldi. Elektr tarmoqlaridan tortib, uy-joy fondigacha boʻlgan infratuzilma katta zarar koʻrgan. Mamlakatning tiklanishi uchun 524 milliard dollar talab qilinayotgani, buning 2024 yil uchun nominal YaIMdan bir necha baravar katta ekanligi, vaziyatning naqadar jiddiy ekanligini koʻrsatadi.
Ukrainaga xalqaro moliyaviy koʻmak va investorlar tomonidan sarmoya kiritilishi mamlakatni qayta tiklashda hal qiluvchi rol oʻynaydi. Shuning uchun, xalqaro hamjamiyat va Ukraina hukumati ushbu muammolarni bartaraf etish boʻyicha samarali choralar koʻrishi lozim.
