So‘nggi vaqtlarda ijtimoiy tarmoqlarda O‘zbekistonda bolalar orasida ko‘z saratoni bilan kasallanish holatlari ko‘paygani haqidagi xabarlar keng tarqalmoqda. Ushbu muammo gadjetlardan haddan tashqari foydalanish bilan bog‘liqligi aytilmoqda. Ammo bu ma’lumotlar qanchalik haqiqat? Gadjetlar inson salomatligiga, xususan, ko‘zga qanday ta’sir ko‘rsatadi? Mutaxassislar bu borada aniq fikr bildirishdi.
Onkologik kasalliklar va ko‘z saratoni haqida haqiqat
Respublika ko‘z kasalliklari klinik shifoxonasi bosh shifokori, tibbiyot fanlari bo‘yicha falsafa doktori Otabek Ikramovning ta’kidlashicha, onkologik kasalliklar hozirgi kunda dolzarb muammolardan biriga aylanib bormoqda. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, onkologiya tashxisi qo‘yilgan har uch bemordan biri bir yil ichida hayotdan ko‘z yummoqda. Bu esa kasallikka jiddiy e’tibor qaratish kerakligini anglatadi.
So‘nggi o‘n yillikda o‘sma kasalliklari sezilarli darajada ko‘payib, bu jarayon ko‘ruv a’zolarida ham kuzatilmoqda. Ko‘z saratoni umumiy onkologik kasalliklarning bir foizini tashkil etadi. Dunyo bo‘yicha har 100 ming kishiga to‘rtta shunday kasallik holati to‘g‘ri keladi. Bu esa masalaga jiddiy yondashish kerakligini ko‘rsatadi.
Ko‘z saratoni va gadjetlar o‘rtasida bog‘liqlik bormi?
Ko‘pchilik gadjetlar ko‘z saratonini keltirib chiqaradi degan fikrga ega. Ammo bu tasdiqlangan ma’lumot emas. Germaniyaning Essen universiteti mutaxassislari 2020 yilda COVID-19 pandemiyasi munosabati bilan o‘tkazgan ilmiy tadqiqotlarida mobil telefonlar va boshqa gadjetlar inson ko‘zini nurlantirib, onkologik kasalliklarga olib kelmasligini isbotlashdi.
Ko‘z saratoniga asosiy sabablar nima?
Olimlar va mutaxassislar ko‘z saratoniga ta’sir etuvchi asosiy omillarni quyidagicha sanab o‘tishdi:
- Irsiy omillar – agar oilada onkologik kasalliklar qayd etilgan bo‘lsa, ko‘z saratoniga moyillik yuqori bo‘lishi mumkin.
- Ekologik faktorlar – atrof-muhitning ifloslanishi va zararli kimyoviy moddalar inson salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
- Ayrim virusli infeksiyalar – ba’zi viruslar organizmi zaif odamlarda o‘sma hosil bo‘lishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Gadjetlar salomatlikka qanday ta’sir qiladi?
Garchi gadjetlar ko‘z saratoniga sabab bo‘lmasa-da, ularning ko‘zga ta’siri borligi haqiqat. Oftalmologlarning ta’kidlashicha, uzoq muddat ekranga qarash natijasida "quruq ko‘z" sindromi yuzaga keladi. Bu esa ko‘zning doimiy charchashi, qizarishi va ko‘rish qobiliyati pasayishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Bolalar va kattalar uchun oftalmologlar tomonidan tavsiya etiladigan profilaktika choralari:
- Bolalarning gadjetlardan foydalanishini kuniga 2 soatdan oshirmaslik.
- Kompyuterda ishlaydiganlar uchun ko‘zni namlantiruvchi maxsus preparatlardan foydalanish.
- Har 20 daqiqada ekrandan ko‘zni olib, uzoqqa qarash va ko‘z mushaklarini dam oldirish.
- Ko‘z salomatligini nazorat qilish uchun oftalmologga muntazam borib turish.
Hozirgi raqamli texnologiyalar davrida gadjetlar hayotimizning ajralmas qismiga aylangan. Ulardan foydalanishni butunlay cheklash mumkin emas, ammo salomatlikni saqlash uchun me’yorga amal qilish lozim.
Germaniya olimlarining tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, gadjetlar ko‘z saratonini keltirib chiqarmaydi. Biroq, ular uzoq muddat foydalanilganda ko‘z sog‘lig‘iga zarar yetkazishi mumkin. Shu sababli, onkologik kasalliklardan qochish uchun nafaqat gadjetlardan me’yorda foydalanish, balki umumiy salomatlikka ham e’tibor berish zarur.
Sog‘liqni saqlash borasidagi eng yaxshi yondashuv – me’yorga rioya qilish va muntazam tibbiy ko‘rikdan o‘tishdir.
