Yuksalish milliy harakati tomonidan o‘tkazilgan yangi tadqiqot O‘zbekistonning birlamchi tibbiy yordam sohasidagi korrupsiya xavflarining murakkab va ko‘p qirrali muammosiga yorug‘lik berdi. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Tadqiqotda ishtirok etgan deyarli besh ming fuqaro o‘rtasida o‘tkazilgan so‘rov natijalari bemorlar va tibbiyot xodimlarining rasmiy pozitsiyasi o‘rtasida sezilarli tafovut mavjudligini ko‘rsatmoqda. Har yettinchi bemor norasmiy to‘lovlar mavjudligini tan olsa, so‘rovda ishtirok etgan tibbiyot xodimlarining aksariyati, ya’ni 56 foizi sohada korrupsiya yo‘qligini ta’kidlamoqda.
Tadqiqot doirasida mamlakat bo‘ylab 4800 respondent so‘rovga jalb qilindi. Ulardan 1968 nafari potensial bemorlar, 2900 nafari esa tibbiyot muassasalari xodimlari hisoblanadi.
Yuksalish ekspertlari ta’kidlaganidek, tibbiyotdagi korrupsiya nafaqat sog‘liqni saqlash tizimiga bo‘lgan ishonchni zaiflashtiradi, balki fuqarolarning sifatli va arzon tibbiy yordam olish huquqining amalga oshishiga to‘siq bo‘ladi. Bu muammo respublika uchun dolzarb masalalardan biridir.
Bemorlar o‘rtasida so‘rov ishtirokchilari shaharliklar va qishloqliklar o‘rtasida teng taqsimlangan bo‘lib, 49 foizi shaharlik, 51 foizi qishloq joylaridan ekanligi ma’lumotlarning mamlakat bo‘yicha vakilliligini ta’minlaydi. Javoblar tahlili shuni ko‘rsatadiki, 65 foiz fuqarolar poliklinika va oilaviy shifokor punktlariga murojaat qilganda norasmiy to‘lovlar yoki sovg‘alar berilmaydi, deb hisoblaydi.
Shu bilan birga, 15 foiz so‘rov qatnashchilari qonunan bepul bo‘lishi kerak bo‘lgan xizmatlar uchun tibbiyot xodimlariga pul to‘lashi haqida ma’lumot berdi. 14 foiz qatnashchilar to‘g‘ridan-to‘g‘ri javob berishdan bosh tortdi, 6 foizi esa bu savolni umuman e’tiborsiz qoldirdi.
Norasmiy to‘lovlarni tasdiqlaganlar orasida 152 kishi buni o‘z tashabbusi bilan “minnatdorchilik” sifatida qilganini, 93 kishi tibbiyot xodimlaridan to‘g‘ridan-to‘g‘ri talab bo‘lganini, 49 holatda esa tomonlarning o‘zaro roziligi mavjudligini ko‘rsatdi. Bu esa norasmiy qoidalar tizimining shakllanganidan dalolat beradi.
Shaxsiy tajribaga qaramay, jamiyatda tibbiyotda korrupsiya tarqalganligi haqidagi fikrlar turlicha. Faqat 17 foiz bu holat keng tarqalgan deb hisoblaydi, 39 foiz voqealar “vaqt-vaqti bilan” sodir bo‘ladi, 23 foiz “deyarli uchramaydi”, 20 foiz esa “hech qachon bo‘lmaydi” deb javob berdi.
Fuqarolar korrupsiya namunalari sifatida asosan tug‘ruqxonalar xizmatlari uchun norasmiy to‘lovlar, ayrim farmatsevtika kompaniyalari dori-darmonlarini retsept bilan yozish, davlat byudjeti hisobidan moliyalashtiriladigan operatsiyalar uchun pul “minnatdorchiliklari”ni ko‘rsatdi. Noto‘g‘ri talablar bilan duch kelganda qanday choralar ko‘rish haqida so‘ralganda, 37 foiz tegishli organlarga murojaat qilishga tayyorligini bildirgan, 34 foiz korrupsiya haqida xabar berishni ma’qul ko‘rgan, 13 foiz hech qaerga murojaat qilmasligini aytgan, 16 foiz esa aniq javob bera olmadi.
Bemorlar tibbiyot xodimlarini noqonuniy harakatlarga undovchi asosiy sabab sifatida past maosh, jamiyatda shakllangan shifokorga “minnatdorchilik bildirish” odati, axborot yetishmovchiligi va raqamlashtirish darajasining pastligini ko‘rsatmoqda. Tibbiyot muassasalari xodimlari o‘rtasida ish sharoitlaridan qoniqish darajasi aralash ko‘rinish hosil qilmoqda: 36 foiz to‘liq qoniqadi, 40 foiz qisman mamnun, 15 foiz to‘liq norozilik bildirgan, 9 foiz baho bera olmadi.
Eng qiziqarli natija shundaki, tibbiyot xodimlarining 56 foizi o‘z sohasida korrupsiya mavjud emas deb hisoblaydi, 29 foizi “bilmayman” deb javob bergan
