Sulton Sulaymon va uning buyuk vaziri Ibrohim Pasha ikki o‘n yildan ortiq vaqt davomida ajralmas do‘st bo‘lib yashadilar. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Ularning munosabati bog‘dagi musiqa bilan boshlanib, abadiy himoya qilishga qasamyod bilan mustahkamlandi. Biroq, bu bog‘lanish kutilmaganda va tinch tarzda o‘lim bilan yakunlandi va ortida ko‘plab savollar hamda saroy ichidagi siyosiy intriqlar qoldi.
Hodisalarni tahlil qilganda, Ibrohimning qulashiga faqatgina xiyonat emas, balki uning o‘z ambitsiyalari, saroydagi hasadgo‘ylik va dushmanlarning maqsadli harakatlari sabab bo‘lganligi ko‘rinadi. Ibrohimning tarixi Yunonistonning Parga shahridan chiqqan Teodoris nomi bilan boshlangan.
U bolaligida qullikka tushgan, ammo Bosniya vakili uyida yaxshi ta’lim olgan. 1516 yilda uning skripka chalishi yosh shohzoda Sulaymonni o‘ziga rom qilgan va u yigitni o‘z xizmatiga olgan.
Shu tariqa Ibrohim kelajakdagi sulton xizmatiga kirgan. Yillar o‘tishi bilan ularning do‘stligi yanada mustahkamlandi.
Sulaymon taxtga o‘tirgach, Ibrohimga ko‘plab imtiyozlar berdi. Uni sulton xonadonining boshqaruvchisiga aylantirdi, keyinchalik esa qo‘shin boshlig‘i (seraskir) va nihoyat buyuk vazir lavozimiga tayinladi.
Ibrohimning vakolati deyarli cheksiz edi va uning diplomatik mahorati hatto Yevropa elchilari tomonidan ham tan olingan edi. Ularning o‘zaro ishonchini eng yuqori cho‘qqisiga olib chiqqan voqea Sulaymonning Ibrohimni hayotida hech qachon jazolamaslikka qasamyod qilishi bo‘ldi.
Ammo Ibrohimning tez ko‘tarilishi, an’anaviy devshirme tizimidan tashqari bo‘lishi, eski Usmonli aristokratiyasi orasida kuchli raqobat va adovatni yuzaga keltirdi. Eng asosiy raqibi esa sultonning sevimli xotini Hyurrem Sultan bo‘ldi.
Tarixchilar fikricha, Ibrohim Hyurremning o‘g‘illarini taxtga o‘tkazish yo‘lidagi asosiy to‘siq bo‘lib, u katta voris Mustafani qo‘llab-quvvatlagan. Hyurrem Sultan vazirni o‘z ta’siri va farzandlarining kelajagi uchun bevosita tahdid deb bilgan.
U sultonning do‘stiga bo‘lgan ishonchini asta-sekin pasaytirishga harakat qilgan. Ibrohim o‘ldirilgach, aynan Hyurrem va uning ittifoqchilari, jumladan kelajakdagi buyuk vazir Rustem Pasha, mansablarni sotish tizimini yo‘lga qo‘ygan, bu esa korrupsiyaning kuchayishiga olib kelgan.
Ko‘plab tahlilchilar Sulaymonni xotini uchun ko‘zini yumgan, u esa eng yaqin yordamchilarini yo‘q qilayotganini sezmagan deb hisoblaydi. Ibrohim ham norozilikka sabab bo‘lgan holatlar qilgan.
Fors yurishida qo‘shin boshlig‘i sifatida u «seraskir-sulton» unvonini olgan, bu esa o‘zini podshoh bilan tenglashtirishga urinish sifatida qabul qilingan. Bu haqdagi mish-mishlar Sulaymon tomonidan juda katta g‘urur va hokimiyatga tajovuz sifatida qabul qilingan.
O‘ldirilishidan oldingi uch kun ichida nima bo‘lgani sirli qolmoqda. Tarixiy manbalar tafsilotlarga to‘xtalmasada, 1536 yil 15 mart kuni, sulon bilan kechki ovqatdan so‘ng, Ibrohim Topqapi saroyidagi xonalarida bo‘g‘ib o‘ldirilgan.
Jazolash sirli tarzda, rasmiy marosimsiz amalga oshirilgan. Uning jasadi kechasi olib chiqilib, noma’lum qabrgohga dafn etilgan va barcha mol-mulki musodara qilingan.
Sulaymon qasamyodini buzmaslik uchun fetoha olgan va bu unga o‘lim hukmini chiqarish imkonini bergan. Ba’zi manbalarga ko‘ra, jazolash sulon uxlayotgan paytda amalga oshirilgan, shunda u «hayotida» bergan va’dasini buzmagan hisoblanadi.
Ibrohimning so‘nggi xati asl nusxasi saqlanmagan bo‘lsa-da, manbalarda u Sulaymonga aka va hukmdor sifatida murojaat qilib, rahm so‘ramasdan o‘z taqdirini qabul qilgani yozilgan: «Sen meni aka qilding, osmonlarga ko‘tarib qo‘yding. Agar endi hayotimni olishga qaror qilsang, bu sening iro
