Suriyaning muvaqqat prezidenti Ahmad ash-Shar’a mamlakatning besh yil muddatga mo‘ljallangan vaqtinchalik konstitutsiyasini imzoladi. Bu qadam, Suriyadagi siyosiy o‘zgarishlar va yangi davlat boshqaruvi uchun muhim bosqichni anglatadi. Yangi konstitutsiyada esa sobiq prezident Bashar Asad tuzumiga qarshi keskin pozitsiya bildirilgan. Unga ko‘ra, Asadning hokimiyatga kelishi va boshqaruvi jinoyat deb e’tirof etilgan. Bu haqda Central Asia xabar berdi.
Hokimiyatdan ag‘darish va yangi boshqaruv
2024 yil dekabr oyi boshida, "Hay’at Tahrir ash-Shom" (HTSH) isyonchi guruhi Suriyada 50 yildan ortiq vaqt davomida hokimiyat tepasida turgan prezident Bashar Asadni hokimiyatdan ag‘dargan. Ushbu voqea mamlakatdagi siyosiy vaziyatni tubdan o‘zgartiradigan katta burilish nuqtasi bo‘ldi. 2025 yil 29 yanvarda esa Ahmad ash-Shar’a mamlakat boshqaruvini qabul qildi va yangi konstitutsiya loyihasini ishlab chiqishni topshirdi.
Konstitutsiyaning asosiy tamoyillari
Muhim yangiliklardan biri shuki, yangi konstitutsiyada davlat rahbari sifatida musulmon bo‘lishi kerakligi va islom huquqining ustunligi haqidagi qoidalar saqlab qolingan. Bu, mamlakatdagi yangilangan huquqiy tizimning asosiy tamoyilini belgilaydi. Shuningdek, so‘z va ommaviy axborot vositalari erkinligini mustahkamlovchi qoidalarning kiritilgani ham nazarga olinishi kerak.
Konstitutsiyada davlatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatlari o‘rtasidagi muvozanatni saqlashga katta e’tibor berilgan. Bu, o‘z navbatida, huquqiy tizimning barqarorligi va davlat organlarining o‘zaro tartibli ishlashini ta’minlaydi. Shu bilan birga, hujjatda fuqarolarning irqi, dini, jinsi yoki urug‘iga qaramay, qonun oldida teng huquqlar va majburiyatlar bilan ta’minlanishi ta’kidlangan.
Armiya va qurollar haqidagi maxsus moddalar
Shuningdek, yangi konstitutsiyada armiyaga alohida e’tibor berilgan. Unda armiya professional milliy institut ekanligi va uning faoliyati qonunlarga muvofiq bo‘lishi kerakligi belgilab qo‘yilgan. Bundan tashqari, armiyaga nazorat ostida bo‘lmagan qurollarning taqiqlanganligi haqida maxsus moddalar ham kiritilgan. Bu mamlakatning xavfsizlik tizimini to‘liq davlat nazoratiga olishni ko‘zda tutadi.
Suriyaning yangi yo‘li
Yangi vaqtinchalik konstitutsiya, Suriyadagi siyosiy va huquqiy o‘zgarishlarning asosiy rejasini tashkil etadi. U, bir tarafdan, sobiq tuzumga qarshi kurashni davom ettirish, ikkinchi tomondan, mamlakatda erkinlik va adolatni ta’minlashga qaratilgan. Bu, albatta, Suriya xalqining kelajakdagi taraqqiyotiga xizmat qilishi kerak. Vaqtinchalik konstitutsiyada ko‘zda tutilgan prinsiplar, mamlakatning huquqiy asoslarini yangi barqarorlik va demokratik prinsiplarga asoslantirish maqsadida ishlab chiqilgan.
Shu bilan birga, Suriyaning ichki siyosiy va iqtisodiy vaziyatining tiklanishida yangi konstitutsiyaning amaldagi ta’siri muhim bo‘ladi. Jahon hamjamiyati tomonidan ushbu o‘zgarishlarga qanday munosabat bildiriladi va mamlakatda tinchlik va barqarorlikni ta’minlash uchun qanday qadamlar tashlanadi — bu savollar o‘z vaqtida javob topadi.
