Miyaga ta’sir qiladigan og‘ir va kech tashxislanadigan xastaliklardan biri bo‘lgan Parkinson kasalligi nihoyatda jiddiy salomatlik muammosi hisoblanadi. U bilan butun dunyoda millionlab insonlar hayot kechiradi va hozircha bu kasallikni to‘liq davolash mumkin emas.
Bugun esa bu borada umid uyg‘otuvchi ilmiy yangilik — Fudan universiteti va Shanxay an’anaviy Xitoy tibbiyoti universiteti tadqiqotchilari Parkinson hamda unga o‘xshash miya xastaliklarini erta aniqlash imkonini beruvchi maxsus moddalarni ishlab chiqishga muvaffaq bo‘lishdi.
Ushbu ish Genomic Psychiatry jurnalida chop etildi va jahon tibbiyot hamjamiyati tomonidan katta qiziqish bilan qabul qilindi.
Ilgari faqat o‘limdan so‘ng aniqlanardi
Parkinson kasalligida miyada maxsus zararli oqsil — α-sinuklein to‘planadi. Bu modda nerv hujayralariga ta’sir qilib, ularning faoliyatini izdan chiqaradi.
Avvallari bu oqsil faqat bemor vafot etgandan so‘ng aniqlanardi. Bu esa erta tashxis va samarali davolash imkoniyatini deyarli imkonsiz qilardi.
Endi esa birinchi marta tirik miyada tahlil qilish imkoni paydo bo‘ldi
Xitoylik olimlar tomonidan yaratilgan yangi texnologiya asosida miyada α-sinuklein to‘planishini tiriklikda aniqlash mumkin bo‘ladi. Buning uchun tanaga maxsus modda yuboriladi va PET skanerlash (pozitron emissiya tomografiyasi) orqali miyadagi o‘zgarishlar kuzatiladi.
“Bu haqiqiy ilmiy yutuq. Birinchi marta biz bemor hali hayotlik paytida miyadagi patologiyani to‘g‘ridan to‘g‘ri ko‘ra oldik”, — deydi Huashan klinikasidagi yetakchi mutaxassis Fang Xie.
[18F]C05-05 — Parkinson tashxisida yangi davr
Yaratilgan moddalardan biri — [18F]C05-05 — allaqachon Parkinson va demensiya alomatlari bor bemorlarda sinovdan o‘tkazildi va muvaffaqiyatli natijalar ko‘rsatdi.
Bu modda miyada α-sinuklein ko‘p to‘plangan hududlarga joylashadi va simptomlarning og‘irligi bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri bog‘liq ekanini namoyon etdi.
Boshqa modda boshqa kasalliklarni farqlashga yordam bermoqda
Xuddi shunday yo‘nalishdagi yana bir modda — [18F]ACI-12589 — boshqa miya xastaligi — ko‘p tizimli atrofiya ni tashxislashda foydali bo‘lmoqda. U ushbu kasallikni Parkinsonga o‘xshash alomatlarga qaramay, to‘g‘ri farqlash imkonini beradi.
Ilmiy jamoaning asosiy maqsadi: kasallik qaytarib bo‘lmas darajaga yetmasidan oldin aniqlash
“Agar biz Parkinson kasalligi va shunga o‘xshash nevrodegenerativ xastaliklarni ayovsiz jarayonlar boshlanmasidan oldin aniqlay olsak, bu millionlab insonlar taqdirini o‘zgartirish imkoniyatini beradi”, — deydi tadqiqot rahbari doktor Infan Xe.
Xulosa o‘rnida...
Bu texnologiya tibbiyot uchun navbatdagi inqilobiy qadam bo‘lishi mumkin. Parkinson va shunga o‘xshash kasalliklarni hali simptomlar kuchayishidan oldin aniqlash, miyani himoya qilish va inson hayoti sifatini saqlab qolish imkonini beradi.
Siz nima deb o‘ylaysiz — tibbiyotdagi bu ilmiy burilish butun insoniyat uchun umid eshigini ochadimi?
