London Qirollik kolleji olimlari tomonidan o‘tkazilgan ilmiy tadqiqot sirkadiyalik ritmlar – inson tanasining tabiiy kunlik biologik soati – buzilishi organizm uchun qanchalik xavfli ekanini yana bir bor isbotladi. Tadqiqot xulosalari Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) jurnalida e’lon qilindi va unda tunda ishlash yoki uxlamaslik mushaklar qarishi va zaiflashishiga olib kelishi aniq ta’kidlangan.
Mushak hujayralari ham "soat" bo‘yicha ishlaydi
Olimlarning ta’kidlashicha, har bir mushak hujayrasida oqsillarning shikastlanishi va tiklanishi jarayonini boshqaruvchi “ichki soat” mavjud. Kunduzi mushaklar turli jismoniy faolliklar orqali stressga uchraydi, kechasi esa shikastlangan hujayralar tozalanib, qayta tiklanadi. Agar bu jarayonda to‘siq yuzaga kelsa – ya’ni inson doimiy ravishda tungi vaqtda faol bo‘lsa – tiklanish mexanizmi ishlamay qoladi.
Zebra baliqlari orqali o‘tkazilgan kuzatuvlar
Olimlar bu jarayonni o‘rganish uchun genlari insonnikiga 70 foizga o‘xshash bo‘lgan zebra baliqlaridan foydalandi. Ular baliqlarning mushaklaridagi biologik soat uchun mas’ul genlarini o‘zgartirdi. Ikki yillik tajriba davomida ushbu baliqlar o‘sishdan to‘xtadi, vazn yeg‘madi va kuzatuvchilar fikriga ko‘ra, kundan-kunga zaiflashib bordi.
Bu xolat, olimlarning so‘zlariga ko‘ra, insonlarda ham xuddi shunday – tunda doimiy ishlaydiganlar, navbatbozlar va hatto talabalarda mushak massasining pasayishi, umumiy zaiflashish holatlari kuzatiladi.
Hayot tarzi va sog‘liq o‘rtasidagi bog‘liqlik
Tadqiqotni olib borgan professor Jefri Kelu shunday dedi:
“Faqatgina Buyuk Britaniyaning o‘zida 4 million kishi tunda ishlaydi. Bizning tadqiqotimiz shuni ko‘rsatyaptiki, bunday hayot tarzi ularning tanasidagi mushaklarni tez qarishga olib kelishi mumkin. Uxlashni kamaytirish sog‘lom hayotga jiddiy xavf solishi aniq.”
Yechim – to‘g‘ri uxlash va yangi dorilar
Olimlar, shuningdek, ushbu tadqiqot natijalari biologik soatni tartibga solishga qodir bo‘lgan yangi turdagi preparatlar yaratilishiga asos bo‘lishi mumkinligini ta’kidlashmoqda. Bunday dorilar ayniqsa qariyalar yoki xastalar kabi zaif guruhlar uchun juda muhim ahamiyat kasb etishi mumkin.
Xulosa: kechasi 7–8 soat uxlashni unutmang
Mutaxassislar so‘ngi tavsiyasi aniq: har kuni kechasi kamida 7–8 soat uxlash inson organizmi, ayniqsa, mushak to‘qimalarining tiklanishi uchun juda muhim. Aks holda, mushak hujayralari yangilanish imkoniyatidan mahrum qoladi va bu erta qarishga olib kelishi mumkin.
Bu kabi ilmiy xulosalar bizga hayot tarzimizni qayta ko‘rib chiqish va o‘z sog‘lig‘imizga yanada mas’uliyatli yondashish kerakligini yana bir bor eslatadi.
