So‘nggi besh yil ichida O‘zbekistonda kiberjinoyatchilik darajasi keskin oshdi va 68 barobar ko‘paydi. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Samarqandda o‘tkazilgan CyberWeek forumida taqdim etilgan ma’lumotlarga ko‘ra, 2024 yil boshidan buyon mamlakatda ro‘yxatga olingan jinoyatlarning taxminan 44 foizi raqamli texnologiyalar va aloqa vositalari yordamida amalga oshirilgan. Moliyaviy ekotizimlar xavfsizligiga bag‘ishlangan sessiyada Ichki ishlar vazirligi hamda milliy to‘lov tizimi Uzcard vakillari hozirgi vaziyatni tahlil qilib, xavf omillarining an’anaviy yo‘nalishdan inson omiliga o‘zgarganini ta’kidladilar.
Mutaxassislarning fikricha, asosiy tahdid murakkab xakerlik hujumlaridan emas, balki ijtimoiy muhandislik usullari orqali oddiy fuqarolarga qaratilgan. Uzcard axborot xavfsizligi bo‘yicha direktor o‘rinbosari Botirjon Shoqamov nutqida zamonaviy jinoyatlarning psixologik jihatlariga e’tibor qaratdi.
U shunday dedi: “Agar odam o‘z ixtiyori bilan SMS orqali kelgan maxfiy kodni firibgarga bersa, eng mukammal xavfsizlik tizimi ham mablag‘larni o‘g‘rilashning oldini ololmaydi. Asosiy va eng ishonchli to‘siq odamning ongida shakllanishi kerak.” Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, tizimlarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri texnik hujumlar ancha kam uchraydi.
Ko‘proq jinoyatchilar psixologik bosim o‘tkazib, o‘zlarini bank xodimi, huquqni muhofaza qiluvchi organlar yoki kommunal xizmatlar xodimi sifatida ko‘rsatadi. Ular firibgarlik havolalarini tarqatib, soxta saytlar orqali shaxsiy ma’lumotlarni qo‘lga kiritib, jabrlanuvchilar nomidan mikrokreditlar va iste’mol kreditlari rasmiylashtiradi.
Shoqamov fikricha, “Asosiy farq shundaki, xakerlar tizimlarga hujum qilsa, firibgarlar odamlar, ularning ishonchi va e’tiborsizligiga hujum qiladi. Shu bois biz faqat texnik himoya choralari kuchaytirish bilan cheklanmay, kartalar egalarini raqamli xizmatlar bilan ishlashda tanqidiy fikrlashga o‘rgatishga ham alohida e’tibor qaratmoqdamiz.” Bu muammo faqat mahalliy emas.
Butun dunyoda raqamli transformatsiya jarayonida, AQSh prezidenti Donald Tramp ma’muriyati milliy “kiberqalqon”ni mustahkamlash zarurligini ta’kidlagan bir paytda, ko‘plab davlatlar o‘xshash muammolarga duch kelmoqda. Ichki ishlar vazirligi va Uzcard kiberxavfsizlik savodxonligini oshirish maqsadida keng ko‘lamli axborot kampaniyasini boshladi.
Ushbu tadbirlarda ayniqsa Samarqand, Buxoro, Farg‘ona viloyatlari hamda Qoraqalpog‘iston Respublikasi aholisiga e’tibor qaratilmoqda. Bu hududlar tanlanganligi sababidan, huquqni muhofaza qiluvchi organlar ma’lumotlariga ko‘ra, shu joylardan eng ko‘p raqamli firibgarlik qurbonlari haqida murojaatlar kelib tushmoqda.
Tadbirlar mahalliy hokimiyat organlari hamkorligida o‘tkazilib, aholining keng qamrovini ta’minlamoqda. “Ijtimoiy muhandislik” atamasi tarixdagi eng mashhur xakerlardan biri Kevinning Mitnik tomonidan ommalashgan bo‘lib, u telefon orqali odamni aldash orqali parol olish xakerlikka qaraganda ancha osonroq ekanini ta’kidlagan.
