O‘zbekiston Respublikasi Qurilish va kommunal xizmatlar vazirligi yaqinda rasmiy bayonot bilan chiqdi. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Bu bayonot vazir o‘rinbosarining uy-joylarni yangilash dasturidagi uylarning narxi haqida bergan fikrlari yuzasidan jamoatchilikda yuzaga kelgan munozaralarga javoban taqdim etildi. Vazirlik jamoatchilikda yuzaga kelgan tushunmovchiliklarni bartaraf etishga va fuqarolarning mulkiy huquqlari himoyalanishiga qattiq e’tibor qaratmoqda.
Munozaralar vazir o‘rinbosari Ozoda Juraeva tomonidan berilgan bayonotdan so‘ng boshlandi. U o‘tkazilgan matbuot anjumanida, qishda uylarni tayyorlash mavzusida, eskirgan uylarning egalari tomonidan kutilayotgan kompensatsiya summalari “ortiqcha baholangan” deb ta’riflandi.
Bu fikr jamoatchilik va bozor ekspertlari tomonidan narx belgilash jarayoniga bevosita aralashuv sifatida qabul qilindi. Ijtimoiy tarmoqlarda va ekspert fikrlarida tanqidlar bir necha asosiy nuqtalarga tayanadi.
Birinchidan, bozor iqtisodiyotining asosiy tamoyillariga ko‘ra, “ortiqcha narx” tushunchasi xususiy mulk uchun noto‘g‘ri hisoblanadi. Aktiv qiymatini aniqlash huquqi faqat uning egasiga tegishli bo‘lib, oxirgi narx sotuvchi va xaridor o‘rtasidagi muzokaralar natijasida shakllanadi.
Ikkinchidan, yangilash loyihalarining tijorat jihatiga alohida e’tibor qaratildi. Investitsiya kiritayotgan quruvchilar kam qavatli uylarni buzib, ularning o‘rnida ko‘p qavatli uy-joylar qurishni maqsad qilgan.
Bu biznes modeli doirasida mavjud kvartiralarni sotib olish ijtimoiy majburiyat emas, balki loyiha qiymatiga kiritilgan investitsiya xarajatidir. Shu sababli, sotib olish narxini ma’muriy tartibga solish quruvchilarga asossiz ustunlik berish, mulk egalarining manfaatlarini cheklash sifatida qaraladi.
Jamoatchilik munozaralari kuchaygan vaqtda vazirlik tushuntirish berdi. Rasmiy bayonotda vazir o‘rinbosarining so‘zlari “Yangilash to‘g‘risidagi” qonun loyihasining muhokamasi doirasida aytilgani ta’kidlandi.
Hozirda mazkur qonun loyihasi takomillashtirilmoqda va keng qatlam vakillari bilan kelishilmoqda, ayniqsa, aholi manfaatlari birinchi o‘rinda turadi. Vazirlik vakillari yangilash loyihalarini amalga oshirish faqat quruvchilar va uy egalarining o‘zaro kelishuviga asoslangan holda bo‘lishini alohida ta’kidlashdi.
Shu bilan birga, tranzaksiyalar ixtiyoriyligi tamoyiliga rioya qilinishi, majburlash yoki egalar huquqlarini chetlab o‘tish mumkin emasligi bildirildi. Shu bilan birga, yuzaga kelgan holat yangilash dasturiga bo‘lgan ishonchning yetishmasligini ko‘rsatdi.
Jamoatchilik rasmiy shaxslarning mulk egalariga bosim o‘tkazishga yo‘naltirilgan har qanday bayonotlarga keskin munosabat bildiradi. Dastur muvaffaqiyatli amalga oshirilishi uchun hokimiyat va quruvchilar maksimal oshkoralikni ta’minlab, fuqarolar bilan hamkorlik ruhida muloqot qilishlari zarur.
Dunyoda jamoat ehtiyojlari uchun majburiy mulk sotib olish amaliyotida ikki asosiy kompensatsiya modeli mavjud. Birinchisi, “adolatli bozor qiymati” bo‘lib, u ob’ektning hozirgi bozor narxini aks ettiradi.
Ikkinchisi esa “ekvivalent qayta tiklash qiymati” bo‘lib, u hududdagi xuddi shunday xususiyatlarga ega uy-joyni sotib olish xarajatlarini qoplaydi, hatto bu summa eski ob’ektning bozor narxidan yuqori bo‘lsa ham. Ushbu baholash modeli tanlovi ijtimoiy ziddiyatlarning asosiy sababi hisoblanadi.
