O‘zbekistonda 2025 yil 1 iyuldan boshlab uy-joy xarid qilishda yangi davr boshlanadi — eskrou tizimi joriy etiladi. Bu yangilik nafaqat qurilish sohasida moliyaviy intizomni mustahkamlaydi, balki fuqarolarning huquqlarini kafolatlashda ham muhim rol o‘ynaydi.
Eskrou – xaridorning pullari bankda himoyada
Eskrou – bu moliyaviy xavf-xatarlarni kamaytirishga qaratilgan maxsus hisob-kitob tizimi bo‘lib, unga ko‘ra xaridor to‘layotgan mablag‘ to‘g‘ridan to‘g‘ri qurilish tashkilotiga emas, balki bankdagi maxsus hisobvaraqqa tushadi. Bu hisobvaraqdan pul faqat belgilangan shartlar bajarilgandan keyingina chiqariladi. Ya’ni, qurilish kamida 30%ga yakunlangan bo‘lsa, bank qurilishchiga pulni o‘tkazadi.
Bu yangicha yondashuv uy-joy bozoridagi xatarlarni kamaytiradi, aldanish holatlarining oldini oladi va eng muhimi — xaridorning mablag‘i kafolatda bo‘ladi.
Faqat davlat ro‘yxatidan o‘tgan loyihalarga ruxsat
Endilikda uy-joy shartnomalari faqat yuridik jihatdan rasmiylashtirilgan, davlat ro‘yxatidan o‘tgan qurilish obyektlari bo‘yicha tuziladi. Bu qurilish loyihalarining huquqiy asoslarini kuchaytiradi va "qora bozor"da yuz berayotgan noqonuniy savdolarga chek qo‘yadi.
Tizim bosqichma-bosqich joriy etiladi
Yangi tartib 2025 yilning ikkinchi yarmida, aniqrog‘i 1 iyuldan 31 dekabrgacha, amaldagilar bilan birga parallel tarzda ishlaydi. Ammo 2026 yil 1 yanvardan boshlab faqat eskrou hisobvaraq orqali hisob-kitob qilishga ruxsat beriladi.
Bu oraliq davr fuqarolar, banklar va qurilish kompaniyalari uchun yangi tizimga moslashish imkonini yaratadi. Shu bilan birga, davlat tomonidan nazorat kuchayib, har bir qurilish bosqichi tekshiruvdan o‘tkaziladi.
“Shaffof qurilish” — nazorat qo‘li
Moliyaviy tozalik va shaffoflikni ta’minlash maqsadida yangicha axborot tizimi — «Shaffof qurilish» platformasi ishga tushiriladi. U orqali har bir qurilish obyekti bo‘yicha ma’lumotlar elektron ravishda qayd etiladi.
Bu axborotlar nafaqat davlat idoralariga, balki soliq organlariga ham avtomatik ravishda yuboriladi. Natijada qurilishdagi har bir qadam ochiq va aniq bo‘ladi.
Nima o‘zgaradi?
Xaridorlar o‘z mablag‘ini ishonchli himoyaga topshiradi;
Qurilish kompaniyalari mablag‘ni faqat belgilangan ishlar bajarilgandan so‘ng oladi;
Qonunsiz qurilish loyihalariga chek qo‘yiladi;
Davlatning qurilish sohasini nazorat qilish imkoni oshadi;
Soliq tizimi uchun shaffof ma’lumotlar ta’minlanadi.
Xalq qanday qabul qiladi?
Jamoatchilik orasida bu yangilikga nisbatan qizg‘in muhokamalar ketmoqda. Ko‘pchilik eskrou tizimini “ustamon qurilishchilar”ning qo‘pol xato va aldovlaridan himoya sifatida ko‘rmoqda. Ayrimlar esa bu mexanizm ko‘proq banklarning foydasini ko‘zlashi mumkin, deb hisoblamoqda.
Shunga qaramasdan, ko‘plab tahlilchilar ushbu yangilikni mustaqil uy-joy bozorida muhim burilish nuqtasi sifatida baholamoqda. Chunki bu orqali qurilish sohasidagi noaniqliklar kamayib, fuqarolarning ishonchi ortadi.
Xulosa:
2025 yil 1 iyuldan boshlab uy-joy xaridi masalasida hamma narsa avvalgidek bo‘lmaydi. Eskrou tizimi orqali pulingiz har qanday xavfdan himoyalanadi. Har bir to‘lov, har bir qurilish bosqichi endi nazoratda bo‘ladi. Bu nafaqat fuqarolar uchun, balki butun iqtisodiyot uchun ham mustahkam poydevor yaratishi mumkin.
